Hoogbegaafde kinderen opvoeden

Volgehouden Aandacht: Hoe help je je hoogbegaafde kind focus houden in een wereld vol afleiding?

Posted on 25 december 202423 december 2024 by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

In deze blog gaan we in op de executieve functie Volgehouden aandacht en wat jij als ouder kan doen om je kind te ondersteunen deze functie te trainen.

Wat is Volgehouden aandacht?

Volgehouden aandacht is het vermogen om je langdurig te concentreren op een taak, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling.

Waarom volgehouden aandacht een uitdaging is

Veel hoogbegaafde kinderen hebben vaak geen lange tijd nodig om iets te begrijpen. Hun snelle denkvermogen zorgt ervoor dat ze met minimale inspanning de kern van een taak of les kunnen doorgronden. Hierdoor missen ze echter de kans om volgehouden aandacht te oefenen. Er zijn simpelweg weinig momenten waarop ze gedwongen worden om voor langere tijd gefocust te blijven. Daarmee trainen ze deze functie minder dan andere kinderen.

Daarbij komt nog dat ze graag “energie-efficiënt” werken. Dus wanneer ze het wél moeten doen, vraagt het zoveel van hen dat ze afwegen: “Is dit het waard? Kost dit niet teveel moeite?” Vaak is het antwoord dan nee.

Deze onbewuste afweging resulteert erin dat hun aandacht eerder verslapt. En wanneer dit vaker gebeurt, wordt het steeds moeilijker om die focus vast te houden wanneer dat wel nodig is. Het is dus een gemiste kans om volgehouden aandacht op te bouwen en te versterken.

Hoe ondersteun je hoogbegaafde kinderen bij Volgehouden aandacht?

Hier zijn enkele praktische tips om je kind te begeleiden bij het ontwikkelen van volgehouden aandacht:

1. Sluit aan bij hun interesses: Hoogbegaafde kinderen hebben vaak specifieke interesses. Door taken te koppelen aan deze interesses, vergroot je hun motivatie om de aandacht erbij te houden. Ook het aansluiten bij hun leervoorkeuren kan helpen.

2. Begin met korte taken: Verwacht niet dat je kind meteen urenlang gefocust blijft. Start met korte taken van bijvoorbeeld drie minuten en bouw dat langzaam op. Na een aantal successen kun je de duur van de taken geleidelijk verlengen.

3. Gebruik timers of klokken: Het visueel maken van tijd kan enorm helpen. Een timer of klok geeft inzicht in hoeveel tijd er nog over is en kan dienen als motiverende factor. Let er wel op dat je hiervoor geen mobiele telefoon gebruikt, omdat de meldingen en berichtjes juist voor afleiding kunnen zorgen.

4. Maak gebruik van succeservaringen: Zorg dat je succesmomenten viert, groot of klein. Herinner je kind eraan wat goed ging en gebruik dat als ankerpunt voor toekomstige uitdagingen. Dit versterkt het zelfvertrouwen en vergroot de kans dat ze de volgende keer opnieuw hun best doen.

5. Nabijheid en ondersteuning: Blijf in de buurt om hen te helpen de focus te behouden. Je hoeft niet constant naast ze te zitten, maar wees in de buurt om subtiel te herinneren aan de taak waar ze mee bezig waren. Bouw deze nabijheid geleidelijk af zodat ze meer zelfstandigheid ontwikkelen.

Een uitgebreide methode

De Pomodoro-methode

Een effectieve techniek om volgehouden aandacht te trainen is de Pomodoro-methode. Deze methode helpt om taken kleiner en behapbaar te maken, waardoor het makkelijker wordt om de focus vast te houden. Het werkt als volgt:

1. Maak een takenlijstje. Het kan helpen om eerst een ‘braindump’ te doen, waarbij je alles opschrijft wat je nog moet doen om er daarna de belangrijkste taken uit te kiezen die op je takenlijst komen.

2. Zet de timer op 25 minuten en werk aan één taak.

3. Na die 25 minuten neem je een korte pauze van 5 minuten. Deze pauze is belangrijk; zorg ervoor dat je echt even een breinpauze neemt, dus geen schermtijd maar liever een wandeling of iets anders fysieks.

4. Na drie tot vier van zulke werkblokken, neem je een langere pauze.

Voor jongere kinderen of kinderen met een korte spanningsboog kun je de tijd verkorten. Het gaat bij de Pomodoro-methode vooral om het proces: het leren vasthouden van aandacht, niet per se om het resultaat na één sessie.

Spellen voor volgehouden aandacht

Spelletjes kunnen ook een goede manier zijn om volgehouden aandacht te trainen. Spelletjes zoals Minara en Magic Maze zijn coöperatieve spellen, waarbij het doel is om samen te werken in plaats van te winnen. Dit kan een groot voordeel zijn voor kinderen die moeite hebben met verliezen, omdat de focus verschuift van winnen naar samenwerking. Bovendien helpen deze spellen om het executieve functiesysteem te trainen zonder dat het te veel voelt als ‘werk’.

Andere leuke spellen zijn:

Dokter Bibber,
Mikado,
Jenga
Make ’n break.
Memory,
Mastermind
Beverbende
Schaken
Stratego

De impact van technologie

Tot slot is het belangrijk om er bij stil te staan dat mobiele telefoons een enorme bron van afleiding zijn. Onderzoek wijst uit dat het alleen al zien van een melding of het horen van een notificatie de focus verstoort, en dat het tot wel tien minuten kan duren voordat er weer volledige focus is opgebouwd. Probeer daarom tijdens momenten van focus schermtijd en meldingen uit te zetten.

Conclusie

Het trainen van volgehouden aandacht bij hoogbegaafde kinderen helpt hen omgaan met de uitdagingen van hun snelle denkvermogen en de vele afleidingen van de moderne wereld. Door op een speelse, gestructureerde en geleidelijke manier te werken aan het versterken van deze executieve functie, geef je je kind waardevolle tools voor nu en de toekomst. Of het nu gaat om het toepassen van de Pomodoro-methode, het spelen van spellen of het inzetten van andere ondersteuning, elk van deze stappen draagt bij aan het versterken van hun volgehouden aandacht. Waarbij kleine successen groot verschil maken.

Boekentip: Jagen, verzamelen en opvoeden

Posted on 23 december 202418 december 2024 by Mineke

Dit boek is een beetje een vreemde eend in de bijt. Want hier staan best veel adviezen in die ik niet vind passen bij hoogbegaafde kinderen. En dingen die niet één op één toe te passen zijn in de tijd waarin we nu leven. Toch wilde ik het boek hier noemen, omdat ik het wel enorm inspirerend vind om eens anders te kijken naar het opvoeden in de huidige tijd.

Al vanaf de geboorte van onze oudste viel het mij op dat opvoeden tegenwoordig een vrij eenzame aangelegenheid is. Zeker vanaf het moment dat je partner na een paar weken weer aan het werk gaat. Ik voelde me er als moeder vaak alleen voor staan. Zeker toen ik merkte dat de ontwikkeling niet “volgens het boekje verliep”, maar in een heel ander tempo. En ik niemand kende die dat ook had.

We zeggen wel vaak “it takes a village to raise a child”. Maar hebben we die “village” eigenlijk nog wel? In dit boek wordt hier uitgebreid bij stilgestaan. En de bijzondere ontwikkeling die we daar als maatschappij nog maar vrij recent in hebben doorgemaakt. Want veel moeders missen (bewust of onbewust) die “village”. De herkenning en erkenning die dit boek mij daarin gaf, verklaarde voor mij het gevoel en maakte mij milder naar mezelf. Ik miste niets geks, maar iets heel wezenlijks. Het lag dus niet aan mij.

Het boek beschrijft ook hoe andere culturen kijken naar de rol van kinderen. Het inspireerde mij tot het meer betrekken van de kinderen bij de taken in en om het huis. Dit blijkt een perfecte manier om kinderen te laten voelen dat ze erbij horen en van betekenis zijn. Iets wat een belangrijk fundament is in Hoogbegaafd Opvoeden, waar we altijd kijken naar hoe het kind de behoefte aan autonomie op een positieve manier kan invullen (zodat het later niet op een negatieve manier hoeft).

Zelf merk ik de neiging om, als er al veel strijd in huis is, minder taken bij mijn kind neer te leggen. Want dan heb ik nog meer gedoe. Dit boek pleit juist voor het geven van meer taken, grotere verantwoordelijkheid en vertrouwen. Waardoor kinderen zelfstandiger en behulpzamer zijn. En er minder strijd is. Hier thuis werkt het (meestal).

Jagen, verzamelen en opvoeden is dus zeker een aanrader om te lezen, ter inspiratie. Het is dus geen boek over hoogbegaafdheid en veel van de tips zou ik ook niet toepassen bij gevoelige kinderen of überhaupt in deze moderne tijd. Oordeel zelf! Benieuwd wat jij er van vindt!

https://www.bol.com/nl/nl/p/jagen-verzamelen-opvoeden/9300000016554822/?Referrer=ADVNLGOO002008J-S–9300000016554822&gad_source=1&gclid=CjwKCAiAgoq7BhBxEiwAVcW0LKaa6vdtEISBQ8aS6PS9Qzt132WQ0Vztjt3183l8BpRPQ4kZL5WeehoCjLMQAvD_BwE

Boekentip: Slim maar…

Posted on 19 december 202418 december 2024 by Mineke

De eerste keer dat ik Slim maar… las, heb ik hele stukken overgeslagen. Ik wilde doorlezen in plaats van allerlei schema’s en checklists door te nemen Want wat ik las, was herkenbaar en ik wilde graag verandering. Daarvoor was het voor mij nodig om eerst te begrijpen.

Pas toen ik het boek voor een tweede keer las, heb ik van sommige executieve functies de vragenlijsten ingevuld en me verdiept in de checklists. Maar nog alleen van de onderdelen die het meest herkenning (en irritatie) gaven.

Inmiddels gebruik ik het boek als naslagwerk. Waarin ik gericht zoek naar tips die helpen bij de uitdagingen.

Zo liep ik er tegenaan dat het elke ochtend drama was. Er was de tegenzin om naar school te gaan, maar ook de uitdaging om op tijd klaar te zijn. Elke ochtend voelde als een strijd; ik was boos, hij was boos en we waren altijd maar net op tijd. Dingen als aankleden en ontbijten waren enorm gedoe. Deels door de vele prikkels van naadjes, labeltjes en schurende stof. En deels door het georganiseerd krijgen van al die taken. Wanneer ik hem probeerde te helpen, raakte hij snel overweldigd, wat vaak eindigde in nog meer frustratie en conflict.

Ik voelde me machteloos en had het gevoel dat niets werkte. Ik wilde mijn kind helpen zonder steeds tegenover elkaar komen te staan, maar wist niet hoe . De ochtenden vroegen zoveel energie dat ik, als iedereen eenmaal de deur uit was, het gevoel had dat ik er al een hele dag op had zitten. Het voelde alsof ik constant moest kiezen tussen (te veel) helpen of streng zijn. Dat evenwicht vinden was zo lastig, deels doordat ik enorm ging twijfelen aan mezelf. Deed ik het wel goed?

Met dit boek vond ik houvast, kon ik de checklist invullen, de stappen volgen. En beetje bij beetje ging het beter. Inmiddels loopt hier de ochtendroutine soepel en zijn de kinderen veel zelfstandiger. Waardoor ik meer energie over heb voor de rest van de dag.

Dus laat je niet overweldigen door de vele informatie, maar haal eruit wat voor jou helpt. Kleine, praktische stappen. En herlees je het boek nog een keer, dan haal je er weer andere dingen uit.

Als jij niet het hele boek wilt lezen, kan je ook beginnen met de blogs die ik er over schreef. O.a. Executieve functies versterken? Leuke dingen eerst! of de blogs specifiek over de verschillende executieve functies.

Wil je een checklist om te kijken welke executieve functies jij met je kind zou kunnen versterken? Schrijf je dan hier in voor de Nieuwsbrief en je ontvangt hem in je mailbox. Uiteraard komen alle Executieve functies ook uitgebreid aan bod in Hoogbegaafd Opvoeden All Inclusive

https://www.bol.com/nl/nl/p/slim-maar/1001004006485638/?Referrer=ADVNLGOO002008N-S–&gad_source=1&gclid=CjwKCAiA9bq6BhAKEiwAH6bqoJ3t1Cicj7XBajE5HixuVWZ5KxmcMcdbr_BQDrTHb1Ip5N0EysbZGBoCAxcQAvD_BwE

Van uitstellen naar aanpakken: Taakinitiatie voor hoogbegaafde kinderen

Posted on 17 december 2024 by Mineke

In deze blog gaan we in op de executieve functie Taakinitiatie en wat jij als ouder kan doen om je kind te ondersteunen deze functie te trainen, zodat je kind makkelijker aan taken begint, zelfs als die als saai of vervelend is.

Wat is Taakinitiatie?

Taakinitiatie is het vermogen om direct aan een taak te beginnen, ongeacht hoe moeilijk, stom of saai deze lijkt. Het is ook weten wat je kan doen om er toch aan te beginnen als het moeilijk is.

Taakinitiatie kan voor hoogbegaafde kinderen uitdagend zijn. Want ze hebben het heel vaak niet nodig om snel te beginnen. Ook als ze uitstellen lukt het nog wel om op tijd hun schoolwerk af te hebben. Daarnaast is het extra lastig om aan saaie taken te beginnen. En die zijn er vaak in veelvoud voor ze. Daarmee wordt een groter beroep gedaan op hun Taakinitiatie.

Tips om Taakinitiatie te ondersteunen

Stel tijdsdruk in

Moedig kinderen aan om binnen een bepaalde tijd aan een taak te beginnen. Bijvoorbeeld: “Ik wil graag dat je binnen tien minuten opstaat en aan het uitpakken van je schooltas begint.” Dit helpt hen niet alleen om actie te ondernemen, want er is tijdsdruk. Het geeft jou ook de rust om er de komende tien minuten niet over “te zeuren”.

Het is wel heel belangrijk dat je in die tien minuten ook je mond houdt. Je verlegt de verantwoordelijkheid voor het beginnen naar je kind. Geef dan ook de volledige verantwoordelijkheid. Anders leer je je kind onbewust dat het normaal is dat je eerst heel veel zeurt en ze pas daarna hoeven te beginnen.

Geef complimenten voor beginnen

Waardeer het moment waarop een kind begint met een taak, hoe klein ook. Zeg bijvoorbeeld als je kind moeite heeft met huiswerk opstarten: “Wat goed dat je een begin gemaakt hebt door een pen te pakken!” Complimenten stimuleren om door te gaan.

Misschien ben jij niet opgegroeid met positieve bekrachtigingen, voel je je er ongemakkelijk bij of vind je dat het in “de echte wereld” ook niet zo gaat en is dit daardoor iets wat je lastig vind. Hou daarbij het doel voor ogen. Het doel is nu om taakinitiatie te versterken, waardoor je kind zelfvertrouwen kan opbouwen. Dan kan het “in de echte wereld” uiteindelijk beter functioneren omdat de basis sterker is. Ook zonder die complimenten. Maar nu nog niet. Nu is het nodig om te ondersteunen.

Maak het kleiner

Breek taken op in kleinere, beheersbare stappen. Vraag ze bijvoorbeeld alleen om hun potlood op te pakken of hun tas te pakken. Hierdoor voelt de taak minder overweldigend en vergemakkelijkt het de eerste stap.

Schiet je kind dan toch nog in de stress omdat het niet weet waar zijn boek, schrift, geodriehoek ligt. Breng dan de aandacht rustig terug naar de eerste stap. Bijvoorbeeld: “Wat vervelend dat je niet weet waar al die dingen liggen. Daar kan je later naar kijken. Nu ben je alleen op zoek naar je potlood.”

Gebruik reminders

Leg visuele reminders zoals post-its of voorwerpen neer die hen eraan herinneren welke taken nog gedaan moeten worden. Heb je met je kind afgesproken dat ze de hond uit zullen laten na schooltijd? Hang dan de riem aan de deurklik. Of leg een briefje neer met “Wat fijn dat je de hond uitlaat! Liefs mama” of “Bedankt dat je mij uitlaat! Bobby”

Hou het duidelijk, vriendelijk en gericht op de taak. Zodat het een reminder is en je zoveel mogelijk vermijd weerstand te creëren. Want hoe meer weerstand, hoe groter de kans dat het niet lukt om de afgesproken taak uit te voeren.

Creëer routine

Routinekaarten kunnen helpen bij het organiseren van taken en het zichtbaar maken van wat er moet gebeuren. Dit maakt het eenvoudiger voor kinderen om te zien wat de volgende stap is. Ook vraagt het minder denkvermogen als taken routinematig zijn. Dus is je kind moe, dan is het makkelijker om iets te doen wat al routine is, dan iets te doen waar ze nog heel erg over na moeten denken.

Werk met een timer

Gebruik een timer om kinderen aan te moedigen om binnen een bepaalde tijd aan een taak te beginnen. Dit creëert een gevoel van urgentie en helpt hen om in beweging te komen. Let op! Het gaat bij het versterken van Taakinitiatie om een starttijd! Niet om wanneer een taak afgerond moet zijn.

Vergelijk met gisteren

Vergelijk jezelf met jezelf van gisteren! En niet met een ander! Door kinderen aan te moedigen om hun vooruitgang te vergelijken met hun eerdere prestaties, in plaats van met die van anderen, leer je ze reflecteren. En je focust op hun groei. Dit helpt hen om hun eigen ontwikkeling te waarderen en voorkomt ongezonde competitie.

Taakinitiatie stimuleren door spellen

Als je gaat proberen Taakinitiatie, of elke andere Executieve functie, te versterken door te focussen op uitdagende, stressvolle taken, zoals huiswerk maken of hun kamer opruimen, dan ik het gegarandeerd gedoe. Je kan er ook voor kiezen om het op een leuke manier te doen. Bijvoorbeeld door spellen te spellen die een beroep doen op de executieve functie.

Voor Taakinitiatie zijn deze spellen geschikt:

Magic Maze,
Speedy Ants,
IQ Love,
20 Second Showdown
Dobble
Gravity Maze
Ligretto Groen/Rood/Blauw
Vlotte Geesten
Pictionary
Spot-it
SET
Halli Galli
Make ’n Break.

Conclusie

Taakinitiatie is een cruciale vaardigheid die kinderen helpt om zelfstandig aan de slag te gaan. Door het proces te vergemakkelijken en te ondersteunen met praktische tips en tools, kunnen we hen helpen deze functie te ontwikkelen. Vergeet niet: elke kleine stap telt en kan leiden tot grote vooruitgang! Zeker bij Taakinitiatie, want eenmaal over die eerste drempel, gaan ze vaak als een speer.

Hoe Responsinhibitie versterken zorgt voor minder uitbarstingen

Posted on 15 december 202414 december 2024 by Mineke

In deze blog gaan we in op de executieve functie Responsinhibitie en wat jij als ouder kan doen om je kind te helpen makkelijker eerst te denken en dan pas te doen, zodat ze meer grip krijgen op die uitbarstingen.

Wat is Responsinhibitie?

Responsinhibitie is het vermogen om impulsen te beheersen: om eerst na te denken voordat je handelt. Dit betekent dat kinderen even een pauze inlassen, overdenken wat ze willen doen, en dan pas handelen. Het is de basis van veel andere vaardigheden, zoals aandacht, plannen, doelen stellen en organiseren.

Wanneer dit vermogen goed ontwikkeld is, valt het vaak niet op. Maar als het minder goed ontwikkeld is, zie je bij kinderen dat ze impulsief reageren en “de stoppen doorslaan”. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in plotselinge woede-uitbarstingen.

Misvattingen over hoogbegaafde kinderen

Veel mensen gaan er onterecht van uit dat kinderen die cognitief sterk zijn, ook goed zijn in responsinhibitie. Ze kunnen namelijk vaak heel goed uitleggen hoe ze in een lastige situatie zouden moeten handelen. Maar theorie en praktijk zijn twee verschillende dingen: het vermogen om te verwoorden wat je zou moeten doen, betekent niet automatisch dat je dit ook kunt in een emotioneel geladen situatie.

Deels komt dit door de asynchrone ontwikkeling die hoogbegaafde kinderen hebben. Dit betekent dat hun cognitieve vaardigheden op een hoger niveau zitten dan hun emotionele of gedragsmatige vaardigheden. Het contrast tussen hoe ze denken en hoe ze handelen kan doordoor soms groot zijn. Wat overigens niet betekent dat ze achter lopen met deze vaardigheden. Ze lopen voor met cognitie en niet automatisch ook met deze vaardigheden. Ze kunnen echter prima leeftijdsadequaat zijn.

Hoe kun je responsinhibitie trainen?

Het ontwikkelen van responsinhibitie, oftewel het vermogen om impulsieve reacties te onderdrukken, begint al op jonge leeftijd. Dit proces kan worden gestimuleerd door kinderen te leren om even te wachten of na te denken voordat ze handelen. Dit betekent niet dat je pas ingrijpt wanneer er een probleem ontstaat, maar dat je actief situaties creëert waarin kinderen kunnen oefenen met het reguleren van hun impulsen. Ook het bewust introduceren van kleine vertragingen, zoals samen aftellen naar iets leuks, helpt bij het trainen van deze vaardigheid.

Leer ze wachten

Wanneer je bijvoorbeeld in de supermarkt staat, kun je je kind vragen om te wachten met het eten van een broodje totdat je bij de kassa bent geweest. Dit soort alledaagse momenten helpen om responsie-inhibitie te ontwikkelen.

Ondertitel de wachtmomenten; zodat je kind weet waarom…
Complimenteer; Een belangrijk aspect van het ontwikkelen van respons-inhibitie is het geven van positieve feedback. Wanneer een kind goed heeft gewacht, is het essentieel om het gedrag te benoemen en te waarderen. In plaats van te zeggen: “Je hebt netjes gewacht, nu mag je je broodje,” kun je beter de nadruk leggen op het goede gedrag: “Wat fijn dat je zo rustig hebt gewacht en dat je zo geduldig was.”
Begin klein en bouw op; Verwacht niet meteen dat je kind een half uur kan wachten. Start met korte momenten en breid dit uit. Oefen tijdens korte telefoongesprekken of kleine klusjes en verleng de tijd naarmate het beter gaat.
Nee zeggen is oké; Veel ouders vinden het moeilijk om “nee” te zeggen, maar het is juist belangrijk voor de ontwikkeling van respons-inhibitie. Door af en toe “nee” te zeggen, leren kinderen omgaan met teleurstellingen en het beheersen van hun impulsen. Dit is een essentiële vaardigheid, niet alleen voor nu, maar ook voor hun verdere leven.

Bereid voor op situaties

Geef duidelijke verwachtingen: Het is ook goed om kinderen voor te bereiden op situaties waarin ze hun responsinhibitie nodig zullen hebben. Benoem wat er gebeurt en wat je van je kind verwacht. Bijvoorbeeld: “We moeten even wachten in de rij, maar ondertussen kunnen we gezellig kletsen of rondkijken.” Dit helpt hen om beter om te gaan met situaties waarin een beroep wordt gedaan op hun responsinhibitie.

Leer ze helpende zelfspraak

Kinderen die tijdens het wachten zichzelf bemoedigden door tegen zichzelf te praten, hebben meer kans om te wachten. Dit fenomeen van zelfspraak kan kinderen helpen om hun impulsen te beheersen in moeilijke situaties. Je kan stimuleren dat ze helpende zelfspraak ontwikkelen door hardop voor te leven hoe jij dat doet. Vertel je kind wat zich afspeelt in jou hoofd. Zodat zij daarvan kunnen leren.

Spelenderwijs leren

Er zijn ook leuke manieren om responsinhibitie te oefenen;

Toneel of rollenspel; Dit kan georganiseerd bij een toneelvereniging, maar ook gewoon thuis. Ook poppenkast spelen kan een begin zijn, waarbij het voor het oefenen van Responsinhibitie handig is om de regie te delen, zodat je kind echt oefent met wachten in plaats van volledig zelf het tempo te bepalen.
Spelletjes zoals ‘Stopdans’ , ‘Simon Says’ waarbij kinderen leren om stil te staan of te wachten op een specifieke cue.
Bordspellen helpen kinderen om hun responsinhibitie te versterken, door het op hun beurt wachten, maar ook door snelheid en (re-)actie spellen.

Leuke spellen om hiervoor te spelen zijn:

Speedy Ants
20 Second Showdown
Dobble
Hey That’s my fish (Pinguïn)
Ligretto Groen/Rood/Blauw
Vlotte Geesten
Magic Maze

Conclusie

Hoogbegaafde kinderen hebben niet vanzelfsprekend goed ontwikkelde executieve functies zoals responsinhibitie. Dit is een vaardigheid die getraind kan worden. Dat vraagt wel oefening. Door kinderen stap voor stap te leren wachten en hen te laten ervaren dat impulsbeheersing loont, ontwikkel je deze belangrijke vaardigheid voor hun verdere leven. Daarnaast helpt de natuurlijke rijping van het brein de komende jaren ook mee. Dus heb geduld, met jezelf en met je kind.

De executieve functie Organisatie: Hoe je kind zelfstandiger en minder gestrest wordt

Posted on 13 december 20249 december 2024 by Mineke

Wat is Organisatie?

Organisatie is een executieve functie die kinderen helpt om systemen te bedenken en te handhaven. Voor hoogbegaafde kinderen kan dit een fijn hulpmiddel zijn om stress te verminderen en hun zelfstandigheid te vergroten. Hier bespreken we drie concrete stappen die je als ouders kan gebruiken om je kinderen te begeleiden in het versterken van deze vaardigheid: een systeem bedenken, een checklist of visuele hulpmiddelen maken en het proces samen starten.

Stap 1: Bedenk (samen) een systeem

Organisatie begint met het bedenken van een systeem dat voor je kind werkt. Het is hierbij belangrijk dat je kind de ruimte krijgt om zelf na te denken en keuzes te maken. Hoewel het soms verleidelijk kan zijn om je eigen, efficiënte aanpak op te leggen, is het veel waardevoller als je kind zelf een structuur bedenkt en uitvoert.

Bijvoorbeeld, als je kind moeite heeft met het opgeruimd houden van een bureau, stel dan vragen zoals: “Wat hoort er op je bureau te staan?” of “Waar zou je spullen willen opbergen die je niet dagelijks gebruikt?” Laat je kind experimenteren en leren van wat wel en niet werkt. Dit proces helpt hen om praktische oplossingen te vinden en vertrouwen te ontwikkelen in hun eigen denkvermogen.

Stap 2: Maak een checklist of foto van het gewenste eindresultaat

Een checklist of een visuele weergave van het gewenste eindresultaat kan een waardevol hulpmiddel zijn. Omdat ze daarmee precies kunnen zien hoe een opgeruimde ruimte eruitziet. Voor oudere kinderen kan een checklist maken helpend zijn, omdat het hen uitnodigt om actief na te denken over de stappen die nodig zijn om hun doel te bereiken.

Neem bijvoorbeeld het opruimen van een bureau. Maak samen een foto van een opgeruimd bureau of schrijf een lijst van taken zoals:

1. Boeken op de plank zetten.

2. Pennen in het etui doen.

3. Papieren sorteren in een map.

Bespreek deze stappen en zorg ervoor dat je kind begrijpt wat het einddoel is. Het helpt hen om duidelijkheid en focus te krijgen, wat essentieel is bij het ontwikkelen van organisatievaardigheden.

Stap 3: Doe het eerst samen

Samen starten: Een veilige en ondersteunende omgeving creëren

Het samen uitvoeren van de eerste opruimtaak kan een veilige en ondersteunende omgeving creëren voor je kind. Dit betekent niet dat jij het overneemt, maar dat je fungeert als een coach of sidekick.

Coach en sidekick: Hoe je je kind kunt begeleiden

Geef aanwijzingen zoals: “Zullen we beginnen met … ? Wat denk jij dat daarna handig is? Zal ik … doen, terwijl jij … doet?” Door samen te werken, kun je helpen om de denkprocessen van je kind te versterken en eventuele obstakels te bespreken. En je helpt met, die soms zo moeilijk te nemen, eerste stap. Zeker als de executieve functie Taakinitiatie, de vaardigheid om zelfstandig aan een taak te beginnen zonder externe aanmoediging, ook nog niet zo sterk ontwikkeld is, kan het helpen opstarten een wereld van verschil maken.

Respecteer het tempo en de voorkeuren van je kind

Een belangrijk aspect is het respecteren van het tempo en de voorkeuren van je kind. Misschien vindt je kind een rommeliger bureau ‘opgeruimd genoeg’. Probeer dat te accepteren als een tussenstap, zolang het voor hen werkt. Zo geef je ze eigenaarschap, wat er uiteindelijk in zal resulteren dat ze zich verantwoordelijker voelen voor hun eigen ruimte en spullen. Als ze dan ooit zelf last krijgen van ‘opgeruimd genoeg’, weten ze al veel beter hoe dit aan te pakken en zullen ze die verantwoordelijkheid ook zelf pakken.

Vier het resultaat samen

En als het klaar is, plof je samen met je kind neer op het bed (als daar plaats is ?) en geniet van het eindresultaat. Laat je kind vertellen waar het blij mee is en benoem zelf positieve elementen die je zag tijdens het opruimen en in het eindresultaat. Denk aan: “Het was een goed idee van je om eerst alle boeken uit te zoeken en daarna pas verder te gaan met de pennen in het etui doen.” Of: “Ik heb je de hele tijd bezig gezien, wat fijn dat je zo actief was” en “Ik denk dat je nu veel meer ruimte hebt aan je bureau om lekker te tekenen.”

Reflecteren en evalueren: Wat ging goed, wat kan beter?

Pas daarna help je met evalueren door vragen te stellen: “Hoe vond je zelf dat het ging?”, “Wat ging goed?” of “Wat zou je de volgende keer anders willen doen?” Maar ook: “Hoe voel jij je nu? Over je kamer, over jezelf?” Dit helpt om een leerervaring van de taak te maken.

Wanneer het niet is gelukt, is het ook belangrijk om samen te evalueren. Zonder oordeel! Stel vragen zoals: “Hoe vond jij dat het ging?” of “Zou je iets anders willen proberen de volgende keer?” Deze open manier van reflecteren helpt kinderen om kritisch te kijken naar hun eigen proces zonder zich veroordeeld te voelen. Dit stimuleert hun motivatie om het een volgende keer opnieuw te proberen.

Sluit positief af: Trots op het proces én het resultaat

Sluit positief af! Door expliciet te benoemen dat je kind heel trots mag zijn op het verzette werk, de actieve houding en het eindresultaat. Dit doe je het liefst direct na de taak, maar je kunt het ook in de uren of dagen erna nog regelmatig herhalen als je op de kamer komt. Door dit te doen, versterk je het zelfvertrouwen van je kind en laat je zien dat je het waardeert.

Ook als het niet gelukt is, maar je kind heeft ideeën over hoe het de volgende keer opnieuw een poging gaat doen, kan je dus positief afsluiten. Door complimenten te geven op de nieuwe plannen en of het feit dat je kind het opnieuw wil gaan proberen. Bekrachtig dat en laat het dan rusten tot het volgende moment waarop jullie met de taak aan de slag gaan. Zo is het een afgerond geheel en kunnen jullie de volgende keer een frisse start maken.

Belangrijk om te onthouden

Organisatievermogen betekent dat een kind leert om zelf een systeem te bedenken én dat ook daadwerkelijk kan volgen. Het gaat dus niet over het volgen van jouw systeem. Het doel is dat je kind zélf nadenkt over hoe het de spullen, taken of tijd willen organiseren.

En organisatievaardigheden ontwikkelen kost tijd en geduld. Het is niet erg als het niet meteen perfect gaat. Door kleine successen te vieren – zoals een netjes opgeruimd bureau of een goed ingepakte gymtas – laat je je kind zien hoeveel voordelen goede organisatie kan bieden. Dit motiveert hen om door te gaan.

Minder spullen, minder stress

Het is ook nuttig om eens kritisch te kijken naar de hoeveelheid spullen die je kind heeft. Hoe meer spullen, hoe meer prikkels. En laat dat nou ook net zijn waar veel van onze kinderen gevoelig voor zijn. Een opgeruimde omgeving draagt bij aan minder stress en maakt het makkelijker om overzicht te houden. Ook stimuleert het de creativiteit en komen kinderen makkelijker tot spelen bij minder keuze.

Je kunt dit proces samen met je kind aanpakken door te kijken naar wat echt nodig is. Misschien kunnen bepaalde spullen tijdelijk opgeborgen worden, of zelfs gedoneerd aan een ander kind. Dit helpt om de ruimte overzichtelijker te maken, wat het organiseren vergemakkelijkt.

Kleine stappen, grote successen

Het is belangrijk om het proces stap voor stap aan te pakken. Begin met een klein project, zoals het opruimen van een bureau of een lade. Dit is overzichtelijk en biedt snel succeservaringen. Vier deze successen met je kind, zodat ze ervaren hoe fijn het is om alles georganiseerd te hebben. Zelfs kleine momenten, zoals het snel vinden van een schoolboek, zijn het waard om te benoemen en te vieren.

Spelenderwijs leren organiseren

Spelletjes kunnen een leuke en effectieve manier zijn om organisatievaardigheden te oefenen. Denk aan spellen zoals LEGO of knikkerbanen, waar ze leren plannen, organiseren en anticiperen op het effect van hun keuzes. Zo wordt het ontwikkelen van organisatievermogen een leuke en leerzame ervaring. Leuke bordspellen om te ondersteunen bij de ontwikkeling van de executieve functie Organisatie zijn:

Anti Virus
Grabity Maze
Hey That’s my fish (Pinguïn)
Just One
Menara
Magic Maze
Pandemic
Splendor

Conclusie

Het ontwikkelen van organisatievaardigheden helpt kinderen om meer overzicht en rust te creëren in hun leven. Begin klein, geef hen de ruimte om zelf na te denken, en vier hun successen. Door het samen aan te pakken, zonder over te nemen, bied je hen de kans om hun eigen systemen te bedenken en stress te verminderen. Uiteindelijk zullen deze vaardigheden hen helpen om zelfstandiger en efficiënter te worden, zowel thuis als op school.

Stop het eindeloze gezeur: Creëer rust en structuur met Routinekaarten

Posted on 11 december 20246 december 2024 by Mineke

“Poets je tanden”, “Pak nou je tas in!”, “Heb je nog geen sokken aan?!”, “Waarom ben je nou nog niet klaar?” Hoor je het jezelf al zeggen? Elke morgen weer opnieuw! En als iedereen dan eindelijk de deur uit is, heb jij het gevoel dat je er al een hele dag op hebt zitten. Doodmoe word je ervan!

Je kind lijkt wel immuun voor al jouw instructies en aansporingen. Ze doen niet wat je vraagt, soms zelfs met een grote mond toe. En alles wat jij zegt, verandert in een bron van irritatie. Want terwijl jij heel hard aan het werk bent om alles op tijd geregeld te krijgen, hoort je kind alleen maar bla bla bla.

Maar hoe zorg je dan dat het wel lukt? Routinekaarten kunnen hierin een gamechanger zijn. Door samen heldere stappen te bepalen en visueel te ondersteunen, geef je je kind de tools om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Zonder dat jij steeds “zit te zeuren”.

Wat zijn Routinekaarten

Routinekaarten zijn visuele hulpmiddelen die dagelijkse taken opdelen in overzichtelijke stappen, denk bijvoorbeeld aan een ochtendroutinekaart met pictogrammen, tekeningen of foto’s van aankleden, tandenpoetsen en ontbijt. Ze maken abstracte taken concreet en helpen kinderen, om zelfstandig en zonder stress te navigeren door wat er van hen wordt verwacht. Routinekaarten helpen hen prioriteiten te stellen, verminderen stress door taken op te delen, bevorderen zelfstandigheid en maken voortdurende herinneringen (lees: gezeur) overbodig.

Maak deze fout niet

Toen is bedacht had dat we Routinekaarten nodig hadden voor onze ochtendroutine, ging ik heel enthousiast aan de slag, zocht uren naar de mooiste plaatjes, printte ze, lamineerde ze, hing ze op aan een mooi lintje en toonde het resultaat trots aan “de mannen”. Zo gingen we het vanaf nu doen!

Het irriteerde me dat er geen ohhh’s en ahhhh’s volgde en dat ik heel veel moeite moest doen om ze te laten luisteren naar mijn uitleg over hoe de stappen verliepen. Mijn teleurstelling was groot toen het ook totaal niet bleek te werken.

Ik hield het nog een aantal weken stug vol, tot ik me op een ochtend voor schooltijd moedeloos naast onze zoon op de grond liet zakken. “Ik weet het niet meer” zei ik. “Ik heb alles geprobeerd om de ochtendroutine beter te laten verlopen, maar het werkt niet. En nu weet ik het niet meer”.

Waarna hij opstond en zei: “Ik weet het wel, mama. We moeten deze 2 kaartjes omdraaien. Dan werkt het wel”. En hij had gelijk! Want door naar hem te luisteren, voelde hij zich onderdeel van het proces en voelde hij zich verantwoordelijk om het te laten slagen. En werden onze ochtenden rustiger en gezelliger.

Goed starten met Routinekaarten

Wanneer je goed wilt starten met Routinekaarten is het belangrijk dat je de tijd neemt voor de introductie. Want jij bent overtuigd dat dit gaat helpen. Maar voor de rest van het gezin is het nog nieuw. Ga dus eerste in gesprek, waarbij je insteekt vanuit het perspectief van de ander. Zij willen weten welke winst er voor hun te behalen is.

Waarschijnlijk is voor hun de grootste winst dat jij stopt met je gezeur. Je kan dan bijvoorbeeld zeggen: “Ik word zo moe van mijn eigen gezeur elke ochtend. Daar wil ik graag mee stoppen. Hoe is dat voor jou?” Zeer waarschijnlijk vindt je kind dat wel een goed idee ? Informeer daar geïnteresseerd naar (en incasseer wat kritiek voor het goede doel). Daarna vertel je over jouw plan om te stoppen met zeuren door Routinekaarten te maken.

Samen Routinekaarten maken

Samenwerking is de sleutel tot succes hierin. Begeleid de stappen, maar deel de regie!

Inventariseer samen Brainstorm over wat er allemaal gedaan moet worden, zodat alle stappen op papier komen. Geen probleem als het er teveel zijn. Schrappen doe je later. Dit proces helpt je kind inzicht te krijgen in welke taken er allemaal zijn.
Houd het behapbaar Als je klaar bent met de brainstorm ga je schrappen. Selecteer maximaal zes taken die je terug wilt zien op de Routinekaarten. Te veel stappen kunnen overweldigend zijn. Begin zo klein als nodig is; je kunt later altijd uitbreiden.
Bepaal de volgorde Laat je kind meedenken over de volgorde. Wat werkt voor hen? In mijn geval koos ik voor eerste de taken, daarna de ontspanning. Terwijl mijn kind juist eerst even ontspanning nodig had voor aan de taken te beginnen. Wees hierin flexibel.
Maak de kaarten samen Er zijn heel veel leuke manieren om Routinekaarten te maken. Sommige kinderen vinden het heerlijk om te knutselen en tekenen. Laat ze helemaal los gaan op de stappen. Zolang jullie maar duidelijk afspreken waar de stap voor staat, kan je het verder aan de fantasie van je kind overlaten.

Een andere grote favoriet is foto’s maken van je kind terwijl hij/zij de taak uitvoert. Alleen het proces van het in scene zetten voor de foto is vaak al hilarisch. En persoonlijker kan het eindresultaat bijna niet worden.

Niet zo creatief? Geen probleem! Online zijn ook genoeg voorbeelden te vinden.

Oefenen en Evalueren

Routinekaarten ophangen is stap één, maar het echte werk begint daarna. Consequent zijn is heel belangrijk. Lukt dat onverhoopt niet, benoem dat dan; “het lukte mij vandaag niet om me aan de Routinekaarten te houden, ik ga het morgen weer opnieuw proberen.” Zo laat je zien dat je het echt belangrijk vind.

Laat routines de baas zijn

Verwijs steeds naar de kaarten in plaats van mondelinge aanwijzingen te geven. Bijvoorbeeld: “Wat is de volgende stap op je routinekaart?” of loop samen naar de Routinekaarten om te kijken.

Het is verleidelijk om taken opnieuw uit te leggen als je kind vastloopt. Doe dat niet. Laat de routinekaarten het werk doen en herinner je kind eraan om hierop te kijken. Dit helpt hen verantwoordelijkheid te nemen. En voorkomt dat jij terugvalt in “gezeur”.

Bepaal een proefperiode

Spreek een duidelijk proefperiode af. Ik adviseer altijd 2-3 weken. Dat geeft voldoende tijd om echt te ervaren wat goed werkt en wat minder. En is te overzien als bijsturen nodig is. Ook helpt het mij als ik de regie deel en er iets voorbij komt waar ik niet zo enthousiast over ben, dat ik weet dat het maar voor 3 weken is en we het daarna aan kunnen passen.

Na de proefperiode evalueer je samen:

Wat gaat goed?
Wat kan beter?
Werken de kaarten ook voor jou als ouder? Blijf je naar de kaarten verwijzen in plaats van te ‘zeuren’?

Geef hierin alle partijen de ruimte om hun ervaringen te delen. Samenwerken blijft hierin nog steeds prioriteit. Doe vervolgens aanpassingen en spreek wederom een proefperiode af. Doorloop dit proces totdat jullie geen wijzigingen meer aanbrengen.

Wanneer je geen proefperiode meer afspreekt en je merkt dat het toch niet lekker loopt, kan je altijd een keer extra overleggen met elkaar. Inmiddels ben je samen eigenaar van het proces en zal dit makkelijker verlopen dan je nu misschien verwacht.

Bonus: Extra Tips

Visueel inzicht: Gebruik een wasknijper die je kind kan verplaatsen naar de volgende taak. Dit maakt duidelijk wat al gedaan is.
Voeg een tijd toe: Voeg afspraken over speel- of schermtijd toe aan de routinekaart, bijvoorbeeld door een afbeelding van een klok toe te voegen. Doe dit niet bij elke stap, maar bij 1 of 2 belangrijke momenten. Ik koos voor de tijd dat schermen uit moeten en de tijd waarop we echt de deur uit moeten.

Conclusie

Routinekaarten zijn een krachtig hulpmiddel om je hoogbegaafde kind te helpen structuur te vinden en zich verantwoordelijk te voelen. Door samen de kaarten te maken en te oefenen, bouw je niet alleen zelfstandigheid op, maar ook vertrouwen en samenwerking. Begin klein, wees consequent en vier elke stap vooruit. Veel succes!

Executieve functies versterken? Leuke dingen eerst!

Posted on 9 december 202416 december 2024 by Mineke

Wanneer we onze kinderen willen helpen met het versterken van de executieve functies, beginnen we vaak met huiswerk. Gegarandeerd stress voor iedereen! Maar wat als we dit anders aanpakken? In deze blog ontdek je hoe je, door leuke dingen met je kinderen te doen, hun executieve functies traint. Waar je kind zowel thuis als op school sterker en zelfverzekerder van wordt.

Begin met wat je kind leuk vindt

Het valt vaak het meest op dat er uitdagingen zijn op het gebied van executieve functies op school of met schoolwerk thuis. En daar focussen we ons dan ook op; zorgen dat ze de executieve vaardigheden versterken rondom dat school- en huiswerk. Dit brengt vaak veel stress met zich mee. Voor jou als ouder, voor je kind, maar ook voor andere gezinsleden. Want ik hoor regelmatig dat het ten koste gaat van de gezelligheid in huis.

Terwijl er veel leukere manieren zijn om je kind te ondersteunen in de ontwikkeling van die executieve functies. Want als je kind iets leuks kan plannen (*executieve functie Plannen en prioriteren), dan kan het ook iets minder leuks plannen. Je kind heeft immers de vaardigheid ontwikkeld. Uiteraard speelt het ervaren van motivatie (of een gebrek daaraan) en de negatieve invloed van teveel stress een rol. Maar als je puur kijkt naar het trainen van een executieve functie, dan zijn er heel veel andere manieren om dat te doen dan met huiswerk.

Zakgeld

Een leuke en leerzame manier om je kind te executieve functies te laten trainen is door ze zakgeld te geven. Waar je een wekelijks bedrag voor afspreekt, eventueel met een deel om vrij te besteden en een deel om te sparen. Want door je kind geld te laten beheren, trainen ze diverse executieve functies.

Met fysiek geld is het makkelijker te overzien dan met een pinpas. Maar zeker voor wat oudere kinderen is een pinpas ook een mooi leerproces. Want kan jij je geldstroom plannen, dan kan je ook je huiswerk plannen. En gaat het een keer mis? Dan is dat ‘leergeld’ en heb je daar samen een gesprek over. Zodat het de volgende keer beter gaat (of de keer daarna, of …)

Een reis of dagje uit plannen

Een geweldige manier om je kind te helpen bij het versterken van executieve functies is door samen een reis te plannen. Dit kan een dagje uit zijn of (meedenken over) een complete vakantie. Geef je kind de verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld onderzoek te doen naar activiteiten in de omgeving, te bedenken hoe lang alles duurt, en mee te helpen bij het maken van een reisschema. Laat ze nadenken over vragen als: Hoeveel tijd hebben we nodig voor reizen? Hoeveel geld is er beschikbaar voor tickets en eten?

Door hen te betrekken bij dit proces leren ze niet alleen plannen, maar ook hoe ze flexibel met onverwachte wijzigingen om kunnen gaan. Misschien blijkt een bepaalde activiteit volgeboekt te zijn, en moeten ze een alternatieve oplossing bedenken. Ook leren ze niet direct te handelen, maar eerst na te denken. Want geef je alles uit aan dat ene dure uitje, wat doe je dan als je daarna nog wat wilt eten? Dit maakt het niet alleen leerzaam, maar ook leuk en uitdagend!

Ontwerp je droomkamer

Kinderen vinden het vaak fantastisch om hun eigen ruimte te ontwerpen. Dit kan een perfecte gelegenheid zijn om diverse executieve vaardigheden te ontwikkelen. Begin met een moodboard (fysiek of online) waarop ze hun ideeën kunnen verzamelen, van kleuren tot meubels en accessoires. Daarna kun je samen een plan maken om stap voor stap aan de slag te gaan. Geef ze bijvoorbeeld een klein budget en laat hen uitzoeken wat prioriteit heeft: gaan ze voor nieuwe verlichting of toch liever een opvallend behang?

Deze activiteit helpt niet alleen bij het ontwikkelen van executieve vaardigheden, maar versterkt ook hun verantwoordelijkheidsgevoel. Als ze zelf hebben meegedacht over de inrichting, zijn ze vaak meer geneigd om hun kamer netjes te houden. Win-win dus ?

Samen koken en bakken

De keuken biedt een schat aan mogelijkheden. Kies een recept dat ze graag willen maken, zoals hun favoriete taart of een gerecht voor het avondeten en laat hen meedenken over wat er nodig is. Ze kunnen een boodschappenlijst maken, het recept doorlezen en bepalen in welke volgorde de stappen uitgevoerd moeten worden. Tijdens het koken of bakken leren ze omgaan met tijd, bijvoorbeeld door te plannen wanneer iets de oven in moet of wanneer ze kunnen beginnen met een volgende stap.

Bovendien versterkt samen koken ook de band tussen ouder en kind. Als beloning genieten jullie samen van een heerlijke maaltijd of een zelfgebakken lekkernij! Misschien wel aan een mooi gedekte tafel (waar ook de nodige executieve functies voor ingezet zijn).

Spellen spelen

Misschien heb je al meer blogs gelezen over executieve functies en is het je opgevallen dat overal tips voor spelletjes in terug komen. Ik ben enorm fan van het inzetten van bordspellen. Ze bieden een leuke en speelse manier om met executieve vaardigheden bezig te zijn, zonder dat er de nadruk op ligt.

Nou kan ik heel makkelijk zeggen dat spellen leuk zijn, maar als bij jou regelmatig de spelonderdelen door de kamer vliegen, denk jij daar waarschijnlijk heel anders over. Wat dan zou kunnen helpen is; Coöperatieve spellen. Dit zijn spellen waarbij alle spelers samen tegen het spel spelen in plaats van tegen elkaar. Ze helpen kinderen om samen te werken, doelen te stellen en beslissingen te nemen zonder dat er rivaliteit of frustratie ontstaat.

Zoek je specifieke spellen voor het versterken van Doelgericht gedrag, Emotieregulatie, Flexibiliteit, Metacognitie, Planning en Prioritering, Organisatie, Responsinhibitie, Taakinitiatie, Timemanagement, Volgehouden aandacht of Werkgeheugen? Klik dan zeker door naar de andere blogs.

Conclusie
Het versterken van de executieve functies van je kind hoeft niet saai of stressvol te zijn. Door leuke, praktische activiteiten zoals een reis plannen, een droomkamer ontwerpen, samen koken en spellen spelen, trainen kinderen op een natuurlijke manier diverse executieve functies.

Door hen te betrekken bij gezinsplanningen, verantwoordelijkheid te geven en hen te laten oefenen in een veilige, leuke omgeving, help je hen belangrijke vaardigheden te ontwikkelen die hen hun hele leven van pas zullen komen. Bovendien versterkt het jullie onderlinge band, omdat jullie samen werken en op een fijne manier tijd door brengen met elkaar. Veel succes en plezier!

5 Praktische tips om Metacognitie te versterken bij hoogbegaafde kinderen

Posted on 3 december 20243 december 2024 by Mineke

In deze blog bespreken we belangrijke aspecten van metacognitie, hoe je het kan versterken bij je kind en enkele praktische tips om hiermee aan de slag te gaan.

Wat is metacognitie?

Metacognitie, oftewel “het denken over denken,” is een belangrijke denkvaardigheid, die ons in staat stelt om na te denken over ons eigen denken en handelen. Het vermogen om te reflecteren op je eigen gedachten, gevoelens en handelingen stelt je kind in staat om bewuster en zelfverzekerder door het leven te navigeren.

Een sterk ontwikkelde metacognitie helpt je kind in sociale situaties, omdat het beter begrijpt hoe eigen gedrag invloed heeft op anderen en hoe je kind zijn/haar gedrag kan aanpassen aan de omstandigheden.

Belangrijke aspecten van metacognitie

Er zijn verschillende aspecten bij “het denken over denken”. Waarbij de focus op verschillende onderdelen ligt:

Taakoriëntatie
Het begint met een duidelijk begrip van wat er wordt verwacht. Stel je kind vragen zoals: Wat is je taak precies? Wat is je specifieke rol binnen deze taak? Zijn er belangrijke details of voorwaarden waaraan je moet voldoen? Een goede taakoriëntatie zorgt ervoor dat je kind een helder beeld heeft van waar het aan begint, wat halverwege verdwalen in onduidelijkheden voorkomt.

Doelen stellen
Zonder een duidelijk doel is het lastig om richting te bepalen. Help je kind een duidelijk beeld krijgen bij wat het doel is. Dit kan door vragen te stellen als: Wat wil je bereiken? Wat is het gewenste eindresultaat? Het stellen van doelen geeft een duidelijke focus. Daarnaast kan hiermee gemakkelijker gemeten worden of je kind op de goede weg is of dat het nodig is de aanpak bij te sturen.

Voor veel hoogbegaafde kinderen is een duidelijk doel hebben ook belangrijk om zich gemotiveerd te voelen voor een taak. Ze hebben sterk het gevoel dat wat ze doen van nut moet zijn. Een helder bepaald einddoel helpt daarbij.

Systematisch werken
Je kan je kind helpen bij systematisch werken door samen in kaart te brengen hoe er, stap voor stap, aan de taak gewerkt kan worden. Dit houdt in dat je kind niet zomaar impulsief handelt, maar bewuste keuzes maakt voor iedere deelstap. Bijvoorbeeld: Wat moet je eerst doen? Waar kan je tijd besparen zonder kwaliteit in te leveren? Door systematisch te werken, vergroot je samen de kans op een nauwkeurig en volledig resultaat.

Het kost wat extra tijd aan het begin, maar de efficiëntie die het oplevert is vaak een goede reden voor hoogbegaafde kinderen om hier wel aan mee te werken. Want inefficiënt werk doen, zien ze als zinloos en werken ze dan ook liever niet aan mee.

Jezelf monitoren
Tijdens het werken aan een taak is het belangrijk om de voortgang te blijven volgen. Laat je kind vragen beantwoorden zoals: Begrijp je alles goed? Loop je op schema? Zijn er fouten die je kan corrigeren voordat ze groter worden? Heb je de juiste middelen bij de hand? Zelfmonitoring helpt om tijdig problemen te herkennen en op te lossen, waardoor er efficiënter gewerkt kan worden.

Evalueren
Als de taak is afgerond, is het goed om terug te kijken en de aanpak te beoordelen. Stel vragen als: Is het eindresultaat naar wens? Was het proces effectief en efficiënt? Wat ging goed en wat kon beter? Reflecteren op de prestaties helpt om te leren van ervaringen en de aanpak in de toekomst verder te verbeteren.

Toepassing in de praktijk

Het toepassen kan worden geoefend door bewust stil te staan bij elke stap in het werk- of leerproces. Of je kind nu leert fietsen, een werkstuk schrijft of zijn/haar kamer opruimt: bovengenoemde aspecten vormen de kern van een effectieve aanpak. Door hier dagelijks mee te oefenen, ontwikkel je een betere controle over je eigen leren en werken, wat je prestaties op lange termijn aanzienlijk verbetert. En het plezier erin vergroot (of op zijn minst de weerstand er tegen vermindert).

Metacognitie versterken bij kinderen

Het is mogelijk om de metacognitieve vaardigheden van je kind te versterken. Hier volgen enkele tips die je daarbij kunnen helpen:

1. Laat je kind beschrijven: Vraag je kind om de stappen die nodig zijn voor een taak te beschrijven. Hoe ziet de taak eruit? Welke tussenstappen zijn er? Wat is het gewenste eindresultaat? Dit helpt ze om bewuster na te denken over wat ze doen en hoe ze een taak aanpakken.

Loopt het gesprek met je kind vast of gaat het heel moeizaam, dan kan het helpen om het gesprek naar een ander aspect van metacognitie te brengen. De voorbeeldvragen hierboven helpen je daarbij.

2. Complimenteer belangrijke elementen: Het gaat niet alleen om het eindresultaat, maar ook om het proces. Door het proces te waarderen, zoals de strategieën en denkprocessen die zijn ingezet, help je je kind om te groeien in hun metacognitieve vaardigheden.

3. Werk met standaardvragen: Het stellen van standaardvragen kan zowel jou als je kind helpen om beter na te denken over een situatie. Vragen zoals “Wat heb ik nodig?” helpen je kind om problemen helder te krijgen en er beter over na te denken.

Deze vraag wordt, bij veel herhaling, hun zelfspraak. Zodat ze in de toekomst automatisch na gaan denken over wat ze nodig hebben in een lastige situatie. Een fantastische vaardigheid om te ontwikkelen in deze steeds veranderende wereld.

4. Help bij het oplossen van problemen: Leer je kind om rustig na te denken over wat het werkelijke probleem is en welke stappen nodig zijn om dit op te lossen. Soms is het probleem niet zo groot als het lijkt en komt je kind daar zelf achter door onder woorden te brengen wat er aan de hand is. Hiervoor hoef jij niet te sturen of het (ervaren) probleem af te zwakken. Je stelt alleen vragen over een mogelijke oplossing en laat je kind zelf nadenken. Het “juiste” antwoord is hierbij niet het doel. Het denk over de oplossing is het doel.

5. Stimuleer reflectie: Het is ook nuttig om achteraf met je kind te reflecteren op wat er gebeurd is: “Ging het zoals je had bedacht?” en “Ging het zoals je had verwacht?” Door te kijken naar wat anders liep dan verwacht en wat goed ging, leren kinderen waardevolle lessen voor de toekomst. Vragen als “Welke tips geef je jezelf?” stimuleren de ontwikkeling van hun zelfreflectie en zelfvertrouwen.

De kracht van samen ontdekken en oefenen

Ik krijg van ouders vaak de reactie “maar dat kan ik toch allemaal niet onthouden”. En dat hoeft ook niet. Ontdek samen spelenderwijs hoe het “denken over denken” voor jou en je kind werkt. Hoe vaker je dat doet, hoe meer handigheid jullie er allebei in krijgen. En lukt het niet, dan kom je hier nog eens terug om te lezen wat jij nog zou kunnen doen.

Spellen

Een andere leuke manier om spelenderwijs aan de slag te gaan met het versterken van Metacognitie is door spellen te spelen. Ik heb er hier weer een aantal op een rij gezet die niet alleen leuk zijn, maar ook deze executieve functie trainen.

Gravity Maze
Just One
Menara
Stella
Magic Maze
Pandemic
Splendor

Conclusie

Metacognitie is een waardevolle vaardigheid die kinderen helpt om beter te denken over hun eigen denken en handelen. Door kinderen te leren reflecteren op hun eigen processen, kunnen ze niet alleen effectiever worden in het uitvoeren van taken, maar ook hun zelfbewustzijn vergroten. Het trainen van Metacognitie is een proces, wat je samen doorloopt. En jullie allebei kan helpen met het versterken van Metacognitie en jullie band. Want het geeft ook gewoon hele waardevolle gesprekken en verbinding.

Emotieregulatie bij hoogbegaafde kinderen: Hoe je als ouder kunt begeleiden, zelfs als het lastig is

Posted on 2 december 20242 december 2024 by Mineke

Een van de meest opvallende en vaak ook uitdagende executieve functies is Emotieregulatie. Omdat iedereen het merkt wanneer deze vaardigheid nog niet zo sterk ontwikkeld is. Het is zichtbaar in gedrag en kan soms voelen als een van de lastigste dingen aan opvoeden. En dat begrijp ik, want het omgaan met die grote emoties is niet alleen lastig voor je kind, maar ook voor jou.

Wat is Emotieregulatie?

Zoals het woord al aangeeft, gaat emotieregulatie over het vermogen om je emoties te reguleren, oftewel te beheren. Dit betekent dat je in staat bent om je emoties te herkennen, te begrijpen en te sturen, zodat je grip hebt op hoe je reageert op een emotie i.p.v. dat het je overkomt.

Sociaal-emotionele ontwikkeling en misverstanden

Een veel voorkomende misvatting waar ik eerst aandacht aan wil besteden is dat hoogbegaafde kinderen sociaal-emotioneel ‘achterlopen’. Het is belangrijk je te realiseren dat sociaal en emotioneel twee verschillende dingen zijn, die vaak onterecht als één term worden gebruikt.

Hoogbegaafde kinderen lopen cognitief voor en kunnen emotioneel op hetzelfde niveau zitten als leeftijdsgenootjes of zelfs jonger zijn. Dit verschil kan leiden tot grote emoties die zich vaak ook groots tonen en soms als “ongepast” voor hun leeftijd worden gezien. Ze krijgen dan al gauw het stempel “zwak”, terwijl er in veel gevallen sprake is van een grotere belasting op hun emotieregulatie. Want als jij groots, diep en veel kan denken en voelen, en je probeert aan te passen aan de sociale omgeving, die vaker niet dan wel passend is bij jouw manier van denken, dan wordt er een veel groter beroep gedaan op die emotieregulatie. En is het helemaal niet zwak dat het niet altijd lukt om je emoties in toom te houden. Dan was je juist heel sterk, dat je al zover kwam. Maar ergens lukt het dan gewoon niet meer.

Waarom het belangrijk is om eerst voor jezelf te zorgen

Ik zie vaak ouders die helemaal op zijn, doodmoe en totaal gefrustreerd. Want al die emoties in een gezin eisen hun tol. Ze willen dan ook niets liever dan de emotionele uitbarstingen van hun kind aanpakken. En dat werkt vaak niet.

Als jij als ouder zelf onder druk staat, gestrest bent of gewoonweg niet lekker in je vel zit, is dit niet het moment om met de emotieregulatie van je kind aan de slag te gaan. Want je kinderen gaan in dit proces op alle “knopjes” drukken die jij hebt. Daar moet je je op voorbereiden en tegen kunnen.

Zorg er dus eerst voor dat je de tijd en energie hebt om dit proces goed te begeleiden. En er is maar één manier om dat te doen. Zelfzorg, zelfzorg en zelfzorg! Heel cliché, maar wel echt waar! Pas dan, kan jij je kind goed begeleiden.

Herkennen en benoemen van emoties: De eerste stap

Voor kinderen is het moeilijk om emoties te herkennen en te benoemen. Ik hoor vaak ouders zeggen: “Mijn kind gaat van groen naar rood, het gaat in één keer mis.” Ze missen het ‘oranje’ tussengebied, het moment waarop ze zouden kunnen voelen dat hun emoties oplopen. Dit is een belangrijk onderdeel van emotieregulatie: het leren herkennen waar je zit op de emotionele ‘schaal’.

Het lichaam als signaalgever

Voor een groot deel zit dit bewustzijn in het lichaam. Het is belangrijk dat je kind leert voelen wat er in dat lichaam gebeurt wanneer er emoties worden ervaren. Als ouder kun je dit proces stimuleren door vragen te stellen zoals:

“Waar voel je dat je boos/bang/verdrietig bent?”,
“Welk gevoel kreeg je daar?”,
“Was dat koud of warm?”,
“Wat gebeurde er met je ademhaling?”
“Wat was er anders dan nu je weer rustig bent?”

Deze vragen helpen je kind signalen te herkennen die wijzen op oplopende emoties. Later kan je kind ook leren wat het kan doen om te voorkomen dat de emoties overstromen.

Handige hulpmiddelen

Emotiekaart: Op een emotiekaart zijn verschillende emoties en bij behorende gezichtsuitdrukkingen weergegeven. Hiermee kun je samen woorden geven aan de gevoelens die je kind ervaart.

Emoties uitbeelden of tekenen: Je kan ook samen met je kind emoties uitbeelden of tekenen, zodat jullie samen kunnen bespreken wat de kenmerken van emoties zijn.

Films: Er zijn prachtige films waarin emoties een hoofdrol spelen. Zelf ben ik groot fan van de films Inside Out en Inside Out 2. Die geven een prachtig beeld van verschillende emoties, waardoor je kind een grotere woordenschat krijgt om emoties te begrijpen en te duiden.

Vermijd het labelen van emoties

Let wel op dat je emoties niet labelt als goed of slecht. Emoties zijn er gewoon; ze horen bij het leven en hoeven niet weggedrukt te worden. Het gaat erom dat je kind leert hoe ze er op een wenselijke manier mee om kunnen gaan.

Pas dan ook op met de welbekende “stoplichten”. Waarbij kinderen aan kunnen geven of hun emoties groen, oranje of rood zijn. Daar zit namelijk een enorm oordeel aan vast, of we dat nou zo bedoelen of niet. Rode emoties moet je stoppen, oranje moet je proberen te stoppen en groene emoties mogen door. Maar rode emoties zijn ook oké. Ik krijg het meest gedaan als ik me eens flink boos maak ? Kies dus liever een neutralere manier om emoties met je kind te bespreken.

Ondertitel wat er bij jou gebeurt

Kinderen zien vaak heel goed wat er bij anderen gebeurt, soms beter dan bij zichzelf. Van die kwaliteit van je kind kan je heel handig gebruik maken. Door hardop te delen wat er bij jou gebeurt wanneer emoties hoog oplopen. In plaats van je eigen emoties te verbergen, kan je ze juist gebruiken om de emotieregulatie van je kind verder te ontwikkelen. Door je kind te betrekken bij jouw gevoelens en gedachten.

Het helpt om te ondertitelen wat er in jouw lichaam en in jouw hoofd gebeurd. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Ik merk dat ik nu boos word omdat X gebeurde, ik voel dat in mijn buik.”

Door hen te betrekken in jouw proces, kunnen jullie samen nadenken over hoe je beter kunt omgaan met emoties. Vaak willen kinderen heel graag helpen door te delen wat zij denken dat helpend is. Tips die ze jou nu geven, kunnen ze later zelf gebruiken.

Focus op oplossingen, niet op straf

Het is heel verleidelijk om te corrigeren of boos te worden wanneer je kind zijn emoties niet kan beheersen, maar dit helpt vaak niet. Richt je in plaats daarvan op oplossingen. Wat is er nodig om het probleem op te lossen? Hoe kunnen jullie samen aan die oplossing werken? Of, als het nu niet meer op te lossen is, hoe kan het de volgende keer anders, zodat het dan beter verloopt.

Door hierop te focussen, vermijd je straf, wat nooit effectief is, zeker niet in situaties waar emoties hoog oplopen. En je helpt je kind een weg te vinden uit de emotie.

Besluit wat jij gaat doen

Soms weet je niet meer hoe je je kind “onder controle kan krijgen”. Zorg dan dat jij jezelf onder controle hebt. Besluit wat jij gaat doen in plaats van wat jij je kind wilt laten doen. Neem afstand en kom zelf tot rust.

Dat kan zo simpel zijn als even naar de wc gaan om af te koelen. Vertel daarbij wat je gaat doen; “Ik voel dat ik …, daarom ga ik even naar de wc. Zodat ik daarna rustig kan reageren”. (waarbij uiteraard de veiligheid centraal staat, je laat nooit een jong kind alleen).

Begin klein

Als je met emotieregulatie aan de slag gaat, begin dan klein. Kies een korte activiteit met een duidelijk begin en einde. Zo kun je makkelijk reflecteren op wat er gebeurde en welke vaardigheden je kind heeft ingezet. Vier de kleine succeservaringen, want daar leren kinderen het meeste van.

Leuke kleine activiteiten zijn spellen.

Met de volgende spellen train je emotieregulatie:

Speedy Ants
20 second showdown
Dobble
Hey that’s my fish (Pinguin)
Just One
Vlotte Geesten
Ubongo

Conclusie

Werken aan emotieregulatie is een proces dat veel vraagt, van jou als ouder en van je kind, maar het resultaat is de moeite waard. Door kwetsbaar te zijn, eerlijk te communiceren en samen te leren, leert je kind begrijpen wat emoties zijn, hoe ze deze kunnen herkennen en hoe ze ermee om kunnen gaan. Door hier samen mee aan de slag te gaan, geef je je kind waardevolle tools voor het leven.