Autonomie en rust in je gezin: weten wanneer je de autonomie kan delen

Door: Mineke op 1 november 2024

Als ouder van een hoogbegaafd kind weet je dat autonomie een hele grote rol speelt in de opvoeding. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een sterk gevoel van eigen wil en een grote behoefte om zelf keuzes te maken. Toch kan het voor ouders een uitdaging zijn om deze behoefte in goede banen te leiden zonder in eindeloze machtsstrijd of discussies verstrikt te raken. Hier komt keuzes bieden om de hoek kijken. De tool Keuzes is een praktische, direct toepasbare tool waarmee je jouw kind keuzes kunt geven, terwijl je rust en structuur behoudt in het gezin.

In deze blog duiken we dieper in de vijf stappen van keuzes bieden, bespreken we waarom deze tool zo goed werkt voor hoogbegaafde kinderen, en geven we concrete voorbeelden om meteen aan de slag te gaan.

Hoe werkt Keuzes?

Keuzes is een tool die gericht is op het geven van beperkte keuzemogelijkheden aan je kind. Dit versterkt niet alleen hun autonomie, maar voorkomt ook veelvoorkomende strijdmomenten. Door op een respectvolle en gestructureerde manier keuzes te bieden, geef je je kind het gevoel van controle en eigen verantwoordelijkheid, wat hun zelfstandigheid en bereidheid om mee t e werken ten goede komt.

Waarom werkt keuzes bieden zo goed?

Voor hoogbegaafde kinderen voelt autonomie als een basisbehoefte. Ze zijn vaak weinig gevoelig voor regels en autoriteit. Ze zoeken zelf naar eigen manieren om de wereld te ontdekken. Keuzes helpt hen om, binnen een veilige omgeving, de vrijheid te ervaren om zelf beslissingen te nemen, zonder dat jij het gevoel hebt dat zij alles beslissen.

Ouders merken vaak dat keuzes bieden, mits regelmatig toegepast, een positief effect heeft op het gedrag van hun kind. Het creëert een balans waarin het kind zich gehoord voelt, terwijl jij als ouder duidelijkheid en rust kunt behouden.

De 5 stappen van Keuzes

1. Herken de mogelijkheden

Begin met het herkennen van het moment waarin je de tool Keuzes in kan zetten. Er zijn veel momenten waarop dit kan. Dit hoeven niet altijd de momenten te zijn die het meest opvallen door strijd of gedoe. Het kan hem ook juist zitten in op andere, minder beladen momenten. Door je kind gedurende de dag regelmatig het gevoel te geven dat er ruimte is voor autonomie, zal het wanneer er minder ruimte is, makkelijker meebewegen. Jij hebt immers al laten zien dat de inbreng van je kind belangrijk is. Ze hoeven zich dus niet meer “te laten gelden”.

Situaties zoals bedtijd, maaltijden of taken kunnen ideale momenten zijn om keuzes te bieden. Bedenk twee opties die jij acceptabel vindt, bijvoorbeeld: “Wil je de groene of de rode appel?” Dit geeft je kind ruimte om te kiezen binnen jouw kaders.

2. Maak de keuze duidelijk

Communiceer de keuze zonder er een discussie van te maken. Houd het eenvoudig en neutraal, zoals: “Wil je voor of na het eten huiswerk maken?” Door duidelijk en zonder oordeel te zijn, help je je kind zich vrij te voelen in het keuzemoment.

En je geeft kaders; dit zijn de keuzes, niets anders. Benoem dit ook! “Niet kiezen is geen optie.” En herhaal de opties: “Wil je voor of na het eten huiswerk maken?”. Voeg eventueel toe dat de beslissing aan je kind is; “Jij beslist!”.

3. Gebruik de kracht van stilte!

Na het bieden van de keuze, geef je kind even de tijd. Soms voelt stilte ongemakkelijk, maar het geeft je kind juist ruimte om na te denken en zelf te beslissen. Dit helpt hen om zelfstandig te worden in hun keuzes en niet afhankelijk van jouw aanwijzingen. Vermijd dus het opvullen van de stiltes door dingen toe te gaan voegen aan je verhaal of je kind aan te moedigen. Je ziet het niet direct, maar een gebeurt heel veel in de stilte.

4. Vermijd extra’s

Zodra je kind een keuze heeft gemaakt, laat het daarbij. Vermijd de neiging om extra uitleg te geven over waarom de keuze belangrijk is of wat de gevolgen zijn. Haal er ook geen andere dingen of eerdere momenten bij. Door dit simpel te houden, blijft het keuzemoment een positieve ervaring zonder extra druk.

5. Herhaling is essentieel

Keuzes is een tool die baat heeft bij herhaling. Wanneer je kind weet dat er regelmatig keuzemomenten zijn, worden deze momenten vanzelfsprekend. Ze leren dat kiezen normaal is en voelen zich daarin veilig. Ook worden ze er steeds beter in. Kiezen is immers gewoon een vaardigheid die je kan leren door te oefenen. Hoe vaker je kind oefent, hoe sneller en makkelijker het proces zal verlopen.

Wat als je kind geen keuze maakt?

Het kan gebeuren dat je kind weigert een keuze te maken, zeker in het begin. Als je zeker weet dat je bovenstaande stappen allemaal doorlopen hebt, dan kan je de volgende stappen nog toevoegen:

1. “Dan kies ik deze keer” Deze eenvoudige opmerking kan je kind alsnog stimuleren om zelf te kiezen, omdat de mogelijkheid bestaat dat jij de keuze overneemt.

2. “Volgende keer kies jij” Dit schept een duidelijk verwachting, waarmee jij je kind stap voor stap leert dat keuzes maken onderdeel is van jullie gezin. En het motiveert hen om de volgende keer wél te kiezen.

Voorbeelden van Keuzes bieden

1. Snacktijd: Wil je een rode of groene appel? Of wil je een appel met of zonder schil? 

2. Medicatie: Wil je een glaasje water of sap na het innemen van je medicijnen? 

3. Oversteken: Houd jij mijn hand vast of houd ik jouw hand vast? 

4. Huiswerk: Wil jij je huiswerk maken voor of na het avondeten? 

5. Bedtijd: Wil je eerst je tanden poetsen of eerst je pyjama aantrekken?

Deze alledaagse situaties geven je kind de ruimte om zelf keuzes te maken, waardoor ze zich gehoord voelen en er ruimte is voor die grote behoefte aan autonomie. Tegelijkertijd is er een kader dat hen en jou helpt om grenzen te respecteren binnen het gezin.

Meer lezen over de tool Keuzes? Beter luisteren door keuzes: Een stappenplan voor ouders

Lees verder: