Tag: Hoogbegaafd opvoeden

Volgehouden Aandacht: Hoe help je je hoogbegaafde kind focus houden in een wereld vol afleiding?

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

In deze blog gaan we in op de executieve functie Volgehouden aandacht en wat jij als ouder kan doen om je kind te ondersteunen deze functie te trainen.

Wat is Volgehouden aandacht?

Volgehouden aandacht is het vermogen om je langdurig te concentreren op een taak, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling.

Waarom volgehouden aandacht een uitdaging is

Veel hoogbegaafde kinderen hebben vaak geen lange tijd nodig om iets te begrijpen. Hun snelle denkvermogen zorgt ervoor dat ze met minimale inspanning de kern van een taak of les kunnen doorgronden. Hierdoor missen ze echter de kans om volgehouden aandacht te oefenen. Er zijn simpelweg weinig momenten waarop ze gedwongen worden om voor langere tijd gefocust te blijven. Daarmee trainen ze deze functie minder dan andere kinderen.

Daarbij komt nog dat ze graag “energie-efficiënt” werken. Dus wanneer ze het wél moeten doen, vraagt het zoveel van hen dat ze afwegen: “Is dit het waard? Kost dit niet teveel moeite?” Vaak is het antwoord dan nee.

Deze onbewuste afweging resulteert erin dat hun aandacht eerder verslapt. En wanneer dit vaker gebeurt, wordt het steeds moeilijker om die focus vast te houden wanneer dat wel nodig is. Het is dus een gemiste kans om volgehouden aandacht op te bouwen en te versterken.

Hoe ondersteun je hoogbegaafde kinderen bij Volgehouden aandacht?

Hier zijn enkele praktische tips om je kind te begeleiden bij het ontwikkelen van volgehouden aandacht:

1. Sluit aan bij hun interesses: Hoogbegaafde kinderen hebben vaak specifieke interesses. Door taken te koppelen aan deze interesses, vergroot je hun motivatie om de aandacht erbij te houden. Ook het aansluiten bij hun leervoorkeuren kan helpen.

2. Begin met korte taken: Verwacht niet dat je kind meteen urenlang gefocust blijft. Start met korte taken van bijvoorbeeld drie minuten en bouw dat langzaam op. Na een aantal successen kun je de duur van de taken geleidelijk verlengen.

3. Gebruik timers of klokken: Het visueel maken van tijd kan enorm helpen. Een timer of klok geeft inzicht in hoeveel tijd er nog over is en kan dienen als motiverende factor. Let er wel op dat je hiervoor geen mobiele telefoon gebruikt, omdat de meldingen en berichtjes juist voor afleiding kunnen zorgen.

4. Maak gebruik van succeservaringen: Zorg dat je succesmomenten viert, groot of klein. Herinner je kind eraan wat goed ging en gebruik dat als ankerpunt voor toekomstige uitdagingen. Dit versterkt het zelfvertrouwen en vergroot de kans dat ze de volgende keer opnieuw hun best doen.

5. Nabijheid en ondersteuning: Blijf in de buurt om hen te helpen de focus te behouden. Je hoeft niet constant naast ze te zitten, maar wees in de buurt om subtiel te herinneren aan de taak waar ze mee bezig waren. Bouw deze nabijheid geleidelijk af zodat ze meer zelfstandigheid ontwikkelen.

Een uitgebreide methode

De Pomodoro-methode

Een effectieve techniek om volgehouden aandacht te trainen is de Pomodoro-methode. Deze methode helpt om taken kleiner en behapbaar te maken, waardoor het makkelijker wordt om de focus vast te houden. Het werkt als volgt:

1. Maak een takenlijstje. Het kan helpen om eerst een ‘braindump’ te doen, waarbij je alles opschrijft wat je nog moet doen om er daarna de belangrijkste taken uit te kiezen die op je takenlijst komen.

2. Zet de timer op 25 minuten en werk aan één taak.

3. Na die 25 minuten neem je een korte pauze van 5 minuten. Deze pauze is belangrijk; zorg ervoor dat je echt even een breinpauze neemt, dus geen schermtijd maar liever een wandeling of iets anders fysieks.

4. Na drie tot vier van zulke werkblokken, neem je een langere pauze.

Voor jongere kinderen of kinderen met een korte spanningsboog kun je de tijd verkorten. Het gaat bij de Pomodoro-methode vooral om het proces: het leren vasthouden van aandacht, niet per se om het resultaat na één sessie.

Spellen voor volgehouden aandacht

Spelletjes kunnen ook een goede manier zijn om volgehouden aandacht te trainen. Spelletjes zoals Minara en Magic Maze zijn coöperatieve spellen, waarbij het doel is om samen te werken in plaats van te winnen. Dit kan een groot voordeel zijn voor kinderen die moeite hebben met verliezen, omdat de focus verschuift van winnen naar samenwerking. Bovendien helpen deze spellen om het executieve functiesysteem te trainen zonder dat het te veel voelt als ‘werk’.

Andere leuke spellen zijn:

  • Dokter Bibber,
  • Mikado,
  • Jenga
  • Make ’n break.
  • Memory,
  • Mastermind
  • Beverbende
  • Schaken
  • Stratego

De impact van technologie

Tot slot is het belangrijk om er bij stil te staan dat mobiele telefoons een enorme bron van afleiding zijn. Onderzoek wijst uit dat het alleen al zien van een melding of het horen van een notificatie de focus verstoort, en dat het tot wel tien minuten kan duren voordat er weer volledige focus is opgebouwd. Probeer daarom tijdens momenten van focus schermtijd en meldingen uit te zetten.

Conclusie

Het trainen van volgehouden aandacht bij hoogbegaafde kinderen helpt hen omgaan met de uitdagingen van hun snelle denkvermogen en de vele afleidingen van de moderne wereld. Door op een speelse, gestructureerde en geleidelijke manier te werken aan het versterken van deze executieve functie, geef je je kind waardevolle tools voor nu en de toekomst. Of het nu gaat om het toepassen van de Pomodoro-methode, het spelen van spellen of het inzetten van andere ondersteuning, elk van deze stappen draagt bij aan het versterken van hun volgehouden aandacht. Waarbij kleine successen groot verschil maken.

Boekentip: Jagen, verzamelen en opvoeden

Posted on by Mineke

Dit boek is een beetje een vreemde eend in de bijt. Want hier staan best veel adviezen in die ik niet vind passen bij hoogbegaafde kinderen. En dingen die niet één op één toe te passen zijn in de tijd waarin we nu leven. Toch wilde ik het boek hier noemen, omdat ik het wel enorm inspirerend vind om eens anders te kijken naar het opvoeden in de huidige tijd.

Al vanaf de geboorte van onze oudste viel het mij op dat opvoeden tegenwoordig een vrij eenzame aangelegenheid is. Zeker vanaf het moment dat je partner na een paar weken weer aan het werk gaat. Ik voelde me er als moeder vaak alleen voor staan. Zeker toen ik merkte dat de ontwikkeling niet “volgens het boekje verliep”, maar in een heel ander tempo. En ik niemand kende die dat ook had.

We zeggen wel vaak “it takes a village to raise a child”. Maar hebben we die “village” eigenlijk nog wel? In dit boek wordt hier uitgebreid bij stilgestaan. En de bijzondere ontwikkeling die we daar als maatschappij nog maar vrij recent in hebben doorgemaakt. Want veel moeders missen (bewust of onbewust) die “village”. De herkenning en erkenning die dit boek mij daarin gaf, verklaarde voor mij het gevoel en maakte mij milder naar mezelf. Ik miste niets geks, maar iets heel wezenlijks. Het lag dus niet aan mij.

Het boek beschrijft ook hoe andere culturen kijken naar de rol van kinderen. Het inspireerde mij tot het meer betrekken van de kinderen bij de taken in en om het huis. Dit blijkt een perfecte manier om kinderen te laten voelen dat ze erbij horen en van betekenis zijn. Iets wat een belangrijk fundament is in Hoogbegaafd Opvoeden, waar we altijd kijken naar hoe het kind de behoefte aan autonomie op een positieve manier kan invullen (zodat het later niet op een negatieve manier hoeft).

Zelf merk ik de neiging om, als er al veel strijd in huis is, minder taken bij mijn kind neer te leggen. Want dan heb ik nog meer gedoe. Dit boek pleit juist voor het geven van meer taken, grotere verantwoordelijkheid en vertrouwen. Waardoor kinderen zelfstandiger en behulpzamer zijn. En er minder strijd is. Hier thuis werkt het (meestal).

Jagen, verzamelen en opvoeden is dus zeker een aanrader om te lezen, ter inspiratie. Het is dus geen boek over hoogbegaafdheid en veel van de tips zou ik ook niet toepassen bij gevoelige kinderen of überhaupt in deze moderne tijd. Oordeel zelf! Benieuwd wat jij er van vindt!

https://www.bol.com/nl/nl/p/jagen-verzamelen-opvoeden/9300000016554822/?Referrer=ADVNLGOO002008J-S–9300000016554822&gad_source=1&gclid=CjwKCAiAgoq7BhBxEiwAVcW0LKaa6vdtEISBQ8aS6PS9Qzt132WQ0Vztjt3183l8BpRPQ4kZL5WeehoCjLMQAvD_BwE

Hoogbegaafdheid en Executieve functies: Zo help je hoogbegaafde kinderen met Timemanagement

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

Wat is Timemanagement

Timemanagement is de vaardigheid om je tijd effectief en efficiënt in te delen, zodat je je taken op tijd af hebt en je doelen kunt behalen.

Voor hoogbegaafde kinderen kan timemanagement lastig zijn. Omdat hun hoofd zo snel kan denken, hebben ze al gauw een compleet beeld van het eindresultaat. Daarbij koppelen ze hun denksnelheid aan de verwachtte productietijd. En dat valt in de praktijk vaak enorm tegen. Want met je handen maken wat je (snelle) hoofd kan bedenken, gaat meestal minder snel (en minder makkelijk) dan bedacht.

Zorg voor een klok

Er zijn steeds meer huizen waar geen klok hangt. We checken gewoon snel even onze telefoon als we willen weten hoe laat het is. Wil je echter met timemanagement aan de slag dan is een zichtbare klok cruciaal. Want een fysieke klok helpt kinderen de tijd beter in te schatten.

Bij de afweging of je een analoge of digitale klok kiest, zou ik kijken naar wat bij je kind en zijn ontwikkeling past. Zelf gebruikte ik in het begin het liefst een analoge klok, waar ik met post-its bepaalde vaste momenten op markeerde. Dit ondersteunde in het ontwikkelen van tijdbesef, want als de kleine wijzer bij het gele briefje stond, dan was het 3 uur “snoeptijd” en stond hij bij het roze briefje, dan was het tijd om de beeldschermen uit te zetten. Beide kinderen wisten al heel snel wanneer het 3 uur was ?

Tips voor Timemanagement

1. Koppel tijd aan activiteiten

Koppel specifieke tijden aan dagelijkse activiteiten. Als je kind leert dat ontbijt om 8 uur is en het avondeten om 6 uur, creëer je een routine die hen helpt om tijd beter te begrijpen. Dit geeft hen een voorspelbaar schema en helpt hen te anticiperen op wat komen gaat. Dit helpt ook bij het anticiperen op minder fijne dingen (zoals beeldschermen die uit moeten).

Je kan ook tijd koppelen door het gebruik van een weekplanning of kalender, waarmee je een visueel overzicht biedt van wat er op verschillende dagen gebeurt.

Zelf gebruik ik al jaren een Bizzyboard (no spon, just fan), waar voor alle gezinsleden de weekplanning op staat. Toen de kinderen jong waren, werkte ik met de bijbehorende magneetjes met afbeeldingen. Inmiddels staat er vooral tekst op. Maar we willen het allemaal niet meer missen. Op zondag vul ik alles in. Eerder namen we het elke week daarna samen door, maar inmiddels is dat niet meer nodig. Alleen in drukke of spannende weken nog. Het geeft rust, overzicht en een gevoel van tijd.

2. Schat de tijd van taken in

Vraag je kind hoe lang ze denken dat ze voor een taak nodig hebben. Bijvoorbeeld: “Hoeveel tijd denk je dat je nodig hebt om je tas in te pakken?”. Laat ze deze tijd inschatten en het vervolgens proberen. Het is belangrijk om hier niet teveel in te grijpen of bij te sturen. Het doel is leren tijd inschatten boven nu op tijd komen. Zie je dat je kind teveel afgeleid raakt, dan kan je wel helpen terug te komen naar de taak, maar laat het verder zoveel mogelijk bij je kind.

3. Reflecteer en leer

“Je dacht 3 minuten nodig te hebben, hoeveel tijd kostte het uiteindelijk?”

Bespreek na het afronden van een taak samen met je kind hoeveel tijd ze daadwerkelijk hebben gebruikt in vergelijking met hun inschatting. Dit stimuleert hen om na te denken over hun tijdmanagement en waar nodig bij te sturen.

Moedig je kind aan om hun eigen voortgang kritisch te bekijken: hoe lang duurden bepaalde taken? Welke aanpassingen hebben ze gemaakt? Hoe tevreden zijn ze zelf? Dit proces helpt hen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces en tijd.

4. Creëer routines

Routines helpen kinderen om te weten wat ze kunnen verwachten. Dit kan helpen bij het ontwikkelen van een tijdsbesef. Zorg ervoor dat er vaste momenten zijn voor verschillende activiteiten, zodat ze een beter gevoel krijgen voor tijd en structuur.

Koppel daarbij taken aan routines. Bijvoorbeeld: direct na schooltijd je tas uitpakken en opruimen of je schooltas inpakken na het avondeten.

Nabijheid en ondersteuning

Als je je kind helpt bij het versterken van hun Timemanagement, zorg dan dat je in de buurt bent. Spreek dit ook uit: “Ik laat je het zelf doen, mocht je me nodig hebben dan mag je me altijd vragen. Ik ben in de keuken.” Dit biedt ondersteuning en maakt het makkelijker voor hen om vragen te stellen. Naarmate ze meer zelfvertrouwen krijgen, kun je meer afstand nemen.

Is Timemanagement niet jouw sterkste punt? Geen probleem. Je kan er voor kiezen om samen met je kind te werken aan het versterken. Of je kan je eigen uitdagingen delen met je kind. In beide gevallen kan het van je leren.

Spellen

Wil je aan de slag met het versterken van Timemanagement? Voor je kind of voor jullie samen? Dan zijn spellen een leuke manier zijn om te oefenen. De volgende spellen zijn leuk en leerzaam:

  • Magic Maze
  • Pandemic
  • Splendor
  • Pendulum

Ook leuk; bedek alle klokken in huis. Iedereen gaat zitten met zijn ogen dicht. Als je denkt dat er 60 seconden voorbij zijn sta je op. Dit geeft inzicht in hoe tijd beleefd wordt.

Conclusie

Het leren van timemanagement is een waardevolle vaardigheid voor hoogbegaafde kinderen, die hen helpt om hun denksnelheid en praktische uitvoering beter op elkaar af te stemmen. Door middel van routines, het inschatten van taken, reflecteren en het gebruik van hulpmiddelen zoals klokken en weekplanningen, kunnen ouders een ondersteunende rol spelen in dit leerproces. Spellen en gezamenlijke activiteiten bieden daarnaast een speelse manier om deze vaardigheden verder te ontwikkelen. Met geduld, nabijheid en positieve ondersteuning leren kinderen niet alleen hun tijd beter te beheren, maar bouwen ze ook aan zelfvertrouwen en zelfstandigheid.

Boekentip: Slim maar…

Posted on by Mineke

De eerste keer dat ik Slim maar… las, heb ik hele stukken overgeslagen. Ik wilde doorlezen in plaats van allerlei schema’s en checklists door te nemen Want wat ik las, was herkenbaar en ik wilde graag verandering. Daarvoor was het voor mij nodig om eerst te begrijpen.

Pas toen ik het boek voor een tweede keer las, heb ik van sommige executieve functies de vragenlijsten ingevuld en me verdiept in de checklists. Maar nog alleen van de onderdelen die het meest herkenning (en irritatie) gaven.

Inmiddels gebruik ik het boek als naslagwerk. Waarin ik gericht zoek naar tips die helpen bij de uitdagingen.

Zo liep ik er tegenaan dat het elke ochtend drama was. Er was de tegenzin om naar school te gaan, maar ook de uitdaging om op tijd klaar te zijn. Elke ochtend voelde als een strijd; ik was boos, hij was boos en we waren altijd maar net op tijd. Dingen als aankleden en ontbijten waren enorm gedoe. Deels door de vele prikkels van naadjes, labeltjes en schurende stof. En deels door het georganiseerd krijgen van al die taken. Wanneer ik hem probeerde te helpen, raakte hij snel overweldigd, wat vaak eindigde in nog meer frustratie en conflict.

Ik voelde me machteloos en had het gevoel dat niets werkte. Ik wilde mijn kind helpen zonder steeds tegenover elkaar komen te staan, maar wist niet hoe . De ochtenden vroegen zoveel energie dat ik, als iedereen eenmaal de deur uit was, het gevoel had dat ik er al een hele dag op had zitten. Het voelde alsof ik constant moest kiezen tussen (te veel) helpen of streng zijn. Dat evenwicht vinden was zo lastig, deels doordat ik enorm ging twijfelen aan mezelf. Deed ik het wel goed?

Met dit boek vond ik houvast, kon ik de checklist invullen, de stappen volgen. En beetje bij beetje ging het beter. Inmiddels loopt hier de ochtendroutine soepel en zijn de kinderen veel zelfstandiger. Waardoor ik meer energie over heb voor de rest van de dag.

Dus laat je niet overweldigen door de vele informatie, maar haal eruit wat voor jou helpt. Kleine, praktische stappen. En herlees je het boek nog een keer, dan haal je er weer andere dingen uit.

Als jij niet het hele boek wilt lezen, kan je ook beginnen met de blogs die ik er over schreef. O.a. Executieve functies versterken? Leuke dingen eerst! of de blogs specifiek over de verschillende executieve functies.

Wil je een checklist om te kijken welke executieve functies jij met je kind zou kunnen versterken? Schrijf je dan hier in voor de Nieuwsbrief en je ontvangt hem in je mailbox. Uiteraard komen alle Executieve functies ook uitgebreid aan bod in Hoogbegaafd Opvoeden All Inclusive

https://www.bol.com/nl/nl/p/slim-maar/1001004006485638/?Referrer=ADVNLGOO002008N-S–&gad_source=1&gclid=CjwKCAiA9bq6BhAKEiwAH6bqoJ3t1Cicj7XBajE5HixuVWZ5KxmcMcdbr_BQDrTHb1Ip5N0EysbZGBoCAxcQAvD_BwE

Hoe Responsinhibitie versterken zorgt voor minder uitbarstingen

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

In deze blog gaan we in op de executieve functie Responsinhibitie en wat jij als ouder kan doen om je kind te helpen makkelijker eerst te denken en dan pas te doen, zodat ze meer grip krijgen op die uitbarstingen.

Wat is Responsinhibitie?

Responsinhibitie is het vermogen om impulsen te beheersen: om eerst na te denken voordat je handelt. Dit betekent dat kinderen even een pauze inlassen, overdenken wat ze willen doen, en dan pas handelen. Het is de basis van veel andere vaardigheden, zoals aandacht, plannen, doelen stellen en organiseren.

Wanneer dit vermogen goed ontwikkeld is, valt het vaak niet op. Maar als het minder goed ontwikkeld is, zie je bij kinderen dat ze impulsief reageren en “de stoppen doorslaan”. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in plotselinge woede-uitbarstingen.

Misvattingen over hoogbegaafde kinderen

Veel mensen gaan er onterecht van uit dat kinderen die cognitief sterk zijn, ook goed zijn in responsinhibitie. Ze kunnen namelijk vaak heel goed uitleggen hoe ze in een lastige situatie zouden moeten handelen. Maar theorie en praktijk zijn twee verschillende dingen: het vermogen om te verwoorden wat je zou moeten doen, betekent niet automatisch dat je dit ook kunt in een emotioneel geladen situatie.

Deels komt dit door de asynchrone ontwikkeling die hoogbegaafde kinderen hebben. Dit betekent dat hun cognitieve vaardigheden op een hoger niveau zitten dan hun emotionele of gedragsmatige vaardigheden. Het contrast tussen hoe ze denken en hoe ze handelen kan doordoor soms groot zijn. Wat overigens niet betekent dat ze achter lopen met deze vaardigheden. Ze lopen voor met cognitie en niet automatisch ook met deze vaardigheden. Ze kunnen echter prima leeftijdsadequaat zijn.

Hoe kun je responsinhibitie trainen?

Het ontwikkelen van responsinhibitie, oftewel het vermogen om impulsieve reacties te onderdrukken, begint al op jonge leeftijd. Dit proces kan worden gestimuleerd door kinderen te leren om even te wachten of na te denken voordat ze handelen. Dit betekent niet dat je pas ingrijpt wanneer er een probleem ontstaat, maar dat je actief situaties creëert waarin kinderen kunnen oefenen met het reguleren van hun impulsen. Ook het bewust introduceren van kleine vertragingen, zoals samen aftellen naar iets leuks, helpt bij het trainen van deze vaardigheid.

Leer ze wachten

Wanneer je bijvoorbeeld in de supermarkt staat, kun je je kind vragen om te wachten met het eten van een broodje totdat je bij de kassa bent geweest. Dit soort alledaagse momenten helpen om responsie-inhibitie te ontwikkelen.

  • Ondertitel de wachtmomenten; zodat je kind weet waarom…
  • Complimenteer; Een belangrijk aspect van het ontwikkelen van respons-inhibitie is het geven van positieve feedback. Wanneer een kind goed heeft gewacht, is het essentieel om het gedrag te benoemen en te waarderen. In plaats van te zeggen: “Je hebt netjes gewacht, nu mag je je broodje,” kun je beter de nadruk leggen op het goede gedrag: “Wat fijn dat je zo rustig hebt gewacht en dat je zo geduldig was.”
  • Begin klein en bouw op; Verwacht niet meteen dat je kind een half uur kan wachten. Start met korte momenten en breid dit uit. Oefen tijdens korte telefoongesprekken of kleine klusjes en verleng de tijd naarmate het beter gaat.
  • Nee zeggen is oké; Veel ouders vinden het moeilijk om “nee” te zeggen, maar het is juist belangrijk voor de ontwikkeling van respons-inhibitie. Door af en toe “nee” te zeggen, leren kinderen omgaan met teleurstellingen en het beheersen van hun impulsen. Dit is een essentiële vaardigheid, niet alleen voor nu, maar ook voor hun verdere leven.

Bereid voor op situaties

Geef duidelijke verwachtingen: Het is ook goed om kinderen voor te bereiden op situaties waarin ze hun responsinhibitie nodig zullen hebben. Benoem wat er gebeurt en wat je van je kind verwacht. Bijvoorbeeld: “We moeten even wachten in de rij, maar ondertussen kunnen we gezellig kletsen of rondkijken.” Dit helpt hen om beter om te gaan met situaties waarin een beroep wordt gedaan op hun responsinhibitie.

Leer ze helpende zelfspraak

Kinderen die tijdens het wachten zichzelf bemoedigden door tegen zichzelf te praten, hebben meer kans om te wachten. Dit fenomeen van zelfspraak kan kinderen helpen om hun impulsen te beheersen in moeilijke situaties. Je kan stimuleren dat ze helpende zelfspraak ontwikkelen door hardop voor te leven hoe jij dat doet. Vertel je kind wat zich afspeelt in jou hoofd. Zodat zij daarvan kunnen leren.

Spelenderwijs leren

Er zijn ook leuke manieren om responsinhibitie te oefenen;

  • Toneel of rollenspel; Dit kan georganiseerd bij een toneelvereniging, maar ook gewoon thuis. Ook poppenkast spelen kan een begin zijn, waarbij het voor het oefenen van Responsinhibitie handig is om de regie te delen, zodat je kind echt oefent met wachten in plaats van volledig zelf het tempo te bepalen.
  • Spelletjes zoals ‘Stopdans’ , ‘Simon Says’ waarbij kinderen leren om stil te staan of te wachten op een specifieke cue.
  • Bordspellen helpen kinderen om hun responsinhibitie te versterken, door het op hun beurt wachten, maar ook door snelheid en (re-)actie spellen.

Leuke spellen om hiervoor te spelen zijn:

  • Speedy Ants
  • 20 Second Showdown
  • Dobble
  • Hey That’s my fish (Pinguïn)
  • Ligretto Groen/Rood/Blauw
  • Vlotte Geesten
  • Magic Maze

Conclusie

Hoogbegaafde kinderen hebben niet vanzelfsprekend goed ontwikkelde executieve functies zoals responsinhibitie. Dit is een vaardigheid die getraind kan worden. Dat vraagt wel oefening. Door kinderen stap voor stap te leren wachten en hen te laten ervaren dat impulsbeheersing loont, ontwikkel je deze belangrijke vaardigheid voor hun verdere leven. Daarnaast helpt de natuurlijke rijping van het brein de komende jaren ook mee. Dus heb geduld, met jezelf en met je kind.

De executieve functie Organisatie: Hoe je kind zelfstandiger en minder gestrest wordt

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven. In deze blog leer je over de executieve functie  Organisatie.

Wat is Organisatie?

Organisatie is een executieve functie die kinderen helpt om systemen te bedenken en te handhaven. Voor hoogbegaafde kinderen kan dit een fijn hulpmiddel zijn om stress te verminderen en hun zelfstandigheid te vergroten. Hier bespreken we drie concrete stappen die je als ouders kan gebruiken om je kinderen te begeleiden in het versterken van deze vaardigheid: een systeem bedenken, een checklist of visuele hulpmiddelen maken en het proces samen starten.

Stap 1: Bedenk (samen) een systeem

Organisatie begint met het bedenken van een systeem dat voor je kind werkt. Het is hierbij belangrijk dat je kind de ruimte krijgt om zelf na te denken en keuzes te maken. Hoewel het soms verleidelijk kan zijn om je eigen, efficiënte aanpak op te leggen, is het veel waardevoller als je kind zelf een structuur bedenkt en uitvoert.

Bijvoorbeeld, als je kind moeite heeft met het opgeruimd houden van een bureau, stel dan vragen zoals: “Wat hoort er op je bureau te staan?” of “Waar zou je spullen willen opbergen die je niet dagelijks gebruikt?” Laat je kind experimenteren en leren van wat wel en niet werkt. Dit proces helpt hen om praktische oplossingen te vinden en vertrouwen te ontwikkelen in hun eigen denkvermogen.

Stap 2: Maak een checklist of foto van het gewenste eindresultaat

Een checklist of een visuele weergave van het gewenste eindresultaat kan een waardevol hulpmiddel zijn. Omdat ze daarmee precies kunnen zien hoe een opgeruimde ruimte eruitziet. Voor oudere kinderen kan een checklist maken helpend zijn, omdat het hen uitnodigt om actief na te denken over de stappen die nodig zijn om hun doel te bereiken.

Neem bijvoorbeeld het opruimen van een bureau. Maak samen een foto van een opgeruimd bureau of schrijf een lijst van taken zoals:

1. Boeken op de plank zetten.

2. Pennen in het etui doen.

3. Papieren sorteren in een map.

Bespreek deze stappen en zorg ervoor dat je kind begrijpt wat het einddoel is. Het helpt hen om duidelijkheid en focus te krijgen, wat essentieel is bij het ontwikkelen van organisatievaardigheden.

Stap 3: Doe het eerst samen

Samen starten: Een veilige en ondersteunende omgeving creëren

Het samen uitvoeren van de eerste opruimtaak kan een veilige en ondersteunende omgeving creëren voor je kind. Dit betekent niet dat jij het overneemt, maar dat je fungeert als een coach of sidekick.

Coach en sidekick: Hoe je je kind kunt begeleiden

Geef aanwijzingen zoals: “Zullen we beginnen met … ? Wat denk jij dat daarna handig is? Zal ik … doen, terwijl jij … doet?” Door samen te werken, kun je helpen om de denkprocessen van je kind te versterken en eventuele obstakels te bespreken. En je helpt met, die soms zo moeilijk te nemen, eerste stap. Zeker als de executieve functie Taakinitiatie, de vaardigheid om zelfstandig aan een taak te beginnen zonder externe aanmoediging, ook nog niet zo sterk ontwikkeld is, kan het helpen opstarten een wereld van verschil maken.

Respecteer het tempo en de voorkeuren van je kind

Een belangrijk aspect is het respecteren van het tempo en de voorkeuren van je kind. Misschien vindt je kind een rommeliger bureau ‘opgeruimd genoeg’. Probeer dat te accepteren als een tussenstap, zolang het voor hen werkt. Zo geef je ze eigenaarschap, wat er uiteindelijk in zal resulteren dat ze zich verantwoordelijker voelen voor hun eigen ruimte en spullen. Als ze dan ooit zelf last krijgen van ‘opgeruimd genoeg’, weten ze al veel beter hoe dit aan te pakken en zullen ze die verantwoordelijkheid ook zelf pakken.

Vier het resultaat samen

En als het klaar is, plof je samen met je kind neer op het bed (als daar plaats is ?) en geniet van het eindresultaat. Laat je kind vertellen waar het blij mee is en benoem zelf positieve elementen die je zag tijdens het opruimen en in het eindresultaat. Denk aan: “Het was een goed idee van je om eerst alle boeken uit te zoeken en daarna pas verder te gaan met de pennen in het etui doen.” Of: “Ik heb je de hele tijd bezig gezien, wat fijn dat je zo actief was” en “Ik denk dat je nu veel meer ruimte hebt aan je bureau om lekker te tekenen.”

Reflecteren en evalueren: Wat ging goed, wat kan beter?

Pas daarna help je met evalueren door vragen te stellen: “Hoe vond je zelf dat het ging?”, “Wat ging goed?” of “Wat zou je de volgende keer anders willen doen?” Maar ook: “Hoe voel jij je nu? Over je kamer, over jezelf?” Dit helpt om een leerervaring van de taak te maken.

Wanneer het niet is gelukt, is het ook belangrijk om samen te evalueren. Zonder oordeel! Stel  vragen zoals: “Hoe vond jij dat het ging?” of “Zou je iets anders willen proberen de volgende keer?” Deze open manier van reflecteren helpt kinderen om kritisch te kijken naar hun eigen proces zonder zich veroordeeld te voelen. Dit stimuleert hun motivatie om het een volgende keer opnieuw te proberen.

Sluit positief af: Trots op het proces én het resultaat

Sluit positief af! Door expliciet te benoemen dat je kind heel trots mag zijn op het verzette werk, de actieve houding en het eindresultaat. Dit doe je het liefst direct na de taak, maar je kunt het ook in de uren of dagen erna nog regelmatig herhalen als je op de kamer komt. Door dit te doen, versterk je het zelfvertrouwen van je kind en laat je zien dat je het waardeert.

Ook als het niet gelukt is, maar je kind heeft ideeën over hoe het de volgende keer opnieuw een poging gaat doen, kan je dus positief afsluiten. Door complimenten te geven op de nieuwe plannen en of het feit dat je kind het opnieuw wil gaan proberen. Bekrachtig dat en laat het dan rusten tot het volgende moment waarop jullie met de taak aan de slag gaan. Zo is het een afgerond geheel en kunnen jullie de volgende keer een frisse start maken.

Belangrijk om te onthouden

Organisatievermogen betekent dat een kind leert om zelf een systeem te bedenken én dat ook daadwerkelijk kan volgen. Het gaat dus niet over het volgen van jouw systeem. Het doel is dat je kind zélf nadenkt over hoe het de spullen, taken of tijd willen organiseren.

En organisatievaardigheden ontwikkelen kost tijd en geduld. Het is niet erg als het niet meteen perfect gaat. Door kleine successen te vieren – zoals een netjes opgeruimd bureau of een goed ingepakte gymtas – laat je je kind zien hoeveel voordelen goede organisatie kan bieden. Dit motiveert hen om door te gaan.

Minder spullen, minder stress

Het is ook nuttig om eens kritisch te kijken naar de hoeveelheid spullen die je kind heeft. Hoe meer spullen, hoe meer prikkels. En laat dat nou ook net zijn waar veel van onze kinderen gevoelig voor zijn. Een opgeruimde omgeving draagt bij aan minder stress en maakt het makkelijker om overzicht te houden. Ook stimuleert het de creativiteit en komen kinderen makkelijker tot spelen bij minder keuze.

Je kunt dit proces samen met je kind aanpakken door te kijken naar wat echt nodig is. Misschien kunnen bepaalde spullen tijdelijk opgeborgen worden, of zelfs gedoneerd aan een ander kind. Dit helpt om de ruimte overzichtelijker te maken, wat het organiseren vergemakkelijkt.

Kleine stappen, grote successen

Het is belangrijk om het proces stap voor stap aan te pakken. Begin met een klein project, zoals het opruimen van een bureau of een lade. Dit is overzichtelijk en biedt snel succeservaringen. Vier deze successen met je kind, zodat ze ervaren hoe fijn het is om alles georganiseerd te hebben. Zelfs kleine momenten, zoals het snel vinden van een schoolboek, zijn het waard om te benoemen en te vieren.

Spelenderwijs leren organiseren

Spelletjes kunnen een leuke en effectieve manier zijn om organisatievaardigheden te oefenen. Denk aan spellen zoals LEGO of knikkerbanen, waar ze leren plannen, organiseren en anticiperen op het effect van hun keuzes. Zo wordt het ontwikkelen van organisatievermogen een leuke en leerzame ervaring. Leuke bordspellen om te ondersteunen bij de ontwikkeling van de executieve functie Organisatie zijn:

  • Anti Virus
  • Grabity Maze
  • Hey That’s my fish (Pinguïn)
  • Just One
  • Menara
  • Magic Maze
  • Pandemic
  • Splendor

Conclusie

Het ontwikkelen van organisatievaardigheden helpt kinderen om meer overzicht en rust te creëren in hun leven. Begin klein, geef hen de ruimte om zelf na te denken, en vier hun successen. Door het samen aan te pakken, zonder over te nemen, bied je hen de kans om hun eigen systemen te bedenken en stress te verminderen. Uiteindelijk zullen deze vaardigheden hen helpen om zelfstandiger en efficiënter te worden, zowel thuis als op school.

Stop het eindeloze gezeur: Creëer rust en structuur met Routinekaarten

Posted on by Mineke

“Poets je tanden”, “Pak nou je tas in!”, “Heb je nog geen sokken aan?!”, “Waarom ben je nou nog niet klaar?” Hoor je het jezelf al zeggen? Elke morgen weer opnieuw! En als iedereen dan eindelijk de deur uit is, heb jij het gevoel dat je er al een hele dag op hebt zitten. Doodmoe word je ervan!

Je kind lijkt wel immuun voor al jouw instructies en aansporingen. Ze doen niet wat je vraagt, soms zelfs met een grote mond toe. En alles wat jij zegt, verandert in een bron van irritatie. Want terwijl jij heel hard aan het werk bent om alles op tijd geregeld te krijgen, hoort je kind alleen maar bla bla bla.

Maar hoe zorg je dan dat het wel lukt? Routinekaarten kunnen hierin een gamechanger zijn. Door samen heldere stappen te bepalen en visueel te ondersteunen, geef je je kind de tools om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Zonder dat jij steeds “zit te zeuren”.

Wat zijn Routinekaarten

Routinekaarten zijn visuele hulpmiddelen die dagelijkse taken opdelen in overzichtelijke stappen, denk bijvoorbeeld aan een ochtendroutinekaart met pictogrammen, tekeningen of foto’s van aankleden, tandenpoetsen en ontbijt. Ze maken abstracte taken concreet en helpen kinderen, om zelfstandig en zonder stress te navigeren door wat er van hen wordt verwacht. Routinekaarten helpen hen prioriteiten te stellen, verminderen stress door taken op te delen, bevorderen zelfstandigheid en maken voortdurende herinneringen (lees: gezeur) overbodig.

Maak deze fout niet

Toen is bedacht had dat we Routinekaarten nodig hadden voor onze ochtendroutine, ging ik heel enthousiast aan de slag, zocht uren naar de mooiste plaatjes, printte ze, lamineerde ze, hing ze op aan een mooi lintje en toonde het resultaat trots aan “de mannen”. Zo gingen we het vanaf nu doen!

Het irriteerde me dat er geen ohhh’s en ahhhh’s volgde en dat ik heel veel moeite moest doen om ze te laten luisteren naar mijn uitleg over hoe de stappen verliepen. Mijn teleurstelling was groot toen het ook totaal niet bleek te werken.

Ik hield het nog een aantal weken stug vol, tot ik me op een ochtend voor schooltijd moedeloos naast onze zoon op de grond liet zakken. “Ik weet het niet meer” zei ik. “Ik heb alles geprobeerd om de ochtendroutine beter te laten verlopen, maar het werkt niet. En nu weet ik het niet meer”.

Waarna hij opstond en zei: “Ik weet het wel, mama. We moeten deze 2 kaartjes omdraaien. Dan werkt het wel”. En hij had gelijk! Want door naar hem te luisteren, voelde hij zich onderdeel van het proces en voelde hij zich verantwoordelijk om het te laten slagen. En werden onze ochtenden rustiger en gezelliger.

Goed starten met Routinekaarten

Wanneer je goed wilt starten met Routinekaarten is het belangrijk dat je de tijd neemt voor de introductie. Want jij bent overtuigd dat dit gaat helpen. Maar voor de rest van het gezin is het nog nieuw. Ga dus eerste in gesprek, waarbij je insteekt vanuit het perspectief van de ander. Zij willen weten welke winst er voor hun te behalen is.

Waarschijnlijk is voor hun de grootste winst dat jij stopt met je gezeur. Je kan dan bijvoorbeeld zeggen: “Ik word zo moe van mijn eigen gezeur elke ochtend. Daar wil ik graag mee stoppen. Hoe is dat voor jou?” Zeer waarschijnlijk vindt je kind dat wel een goed idee ? Informeer daar geïnteresseerd naar (en incasseer wat kritiek voor het goede doel). Daarna vertel je over jouw plan om te stoppen met zeuren door Routinekaarten te maken.

Samen Routinekaarten maken

Samenwerking is de sleutel tot succes hierin. Begeleid de stappen, maar deel de regie!

  1. Inventariseer samen Brainstorm over wat er allemaal gedaan moet worden, zodat alle stappen op papier komen. Geen probleem als het er teveel zijn. Schrappen doe je later. Dit proces helpt je kind inzicht te krijgen in welke taken er allemaal zijn.
  2. Houd het behapbaar Als je klaar bent met de brainstorm ga je schrappen. Selecteer maximaal zes taken die je terug wilt zien op de Routinekaarten. Te veel stappen kunnen overweldigend zijn. Begin zo klein als nodig is; je kunt later altijd uitbreiden.
  3. Bepaal de volgorde Laat je kind meedenken over de volgorde. Wat werkt voor hen? In mijn geval koos ik voor eerste de taken, daarna de ontspanning. Terwijl mijn kind juist eerst even ontspanning nodig had voor aan de taken te beginnen. Wees hierin flexibel.
  4. Maak de kaarten samen Er zijn heel veel leuke manieren om Routinekaarten te maken. Sommige kinderen vinden het heerlijk om te knutselen en tekenen. Laat ze helemaal los gaan op de stappen. Zolang jullie maar duidelijk afspreken waar de stap voor staat, kan je het verder aan de fantasie van je kind overlaten.

Een andere grote favoriet is foto’s maken van je kind terwijl hij/zij de taak uitvoert. Alleen het proces van het in scene zetten voor de foto is vaak al hilarisch. En persoonlijker kan het eindresultaat bijna niet worden.

Niet zo creatief? Geen probleem! Online zijn ook genoeg voorbeelden te vinden.

Oefenen en Evalueren

Routinekaarten ophangen is stap één, maar het echte werk begint daarna. Consequent zijn is heel belangrijk. Lukt dat onverhoopt niet, benoem dat dan; “het lukte mij vandaag niet om me aan de Routinekaarten te houden, ik ga het morgen weer opnieuw proberen.” Zo laat je zien dat je het echt belangrijk vind.

Laat routines de baas zijn

Verwijs steeds naar de kaarten in plaats van mondelinge aanwijzingen te geven. Bijvoorbeeld: “Wat is de volgende stap op je routinekaart?” of loop samen naar de Routinekaarten om te kijken.

Het is verleidelijk om taken opnieuw uit te leggen als je kind vastloopt. Doe dat niet. Laat de routinekaarten het werk doen en herinner je kind eraan om hierop te kijken. Dit helpt hen verantwoordelijkheid te nemen. En voorkomt dat jij terugvalt in “gezeur”.

Bepaal een proefperiode

Spreek een duidelijk proefperiode af. Ik adviseer altijd 2-3 weken. Dat geeft voldoende tijd om echt te ervaren wat goed werkt en wat minder. En is te overzien als bijsturen nodig is. Ook helpt het mij als ik de regie deel en er iets voorbij komt waar ik niet zo enthousiast over ben, dat ik weet dat het maar voor 3 weken is en we het daarna aan kunnen passen.

Na de proefperiode evalueer je samen:

  • Wat gaat goed?
  • Wat kan beter?
  • Werken de kaarten ook voor jou als ouder? Blijf je naar de kaarten verwijzen in plaats van te ‘zeuren’?

Geef hierin alle partijen de ruimte om hun ervaringen te delen. Samenwerken blijft hierin nog steeds prioriteit. Doe vervolgens aanpassingen en spreek wederom een proefperiode af. Doorloop dit proces totdat jullie geen wijzigingen meer aanbrengen.

Wanneer je geen proefperiode meer afspreekt en je merkt dat het toch niet lekker loopt, kan je altijd een keer extra overleggen met elkaar. Inmiddels ben je samen eigenaar van het proces en zal dit makkelijker verlopen dan je nu misschien verwacht.

Bonus: Extra Tips

  • Visueel inzicht: Gebruik een wasknijper die je kind kan verplaatsen naar de volgende taak. Dit maakt duidelijk wat al gedaan is.
  • Voeg een tijd toe: Voeg afspraken over speel- of schermtijd toe aan de routinekaart, bijvoorbeeld door een afbeelding van een klok toe te voegen. Doe dit niet bij elke stap, maar bij 1 of 2 belangrijke momenten. Ik koos voor de tijd dat schermen uit moeten en de tijd waarop we echt de deur uit moeten.

Conclusie

Routinekaarten zijn een krachtig hulpmiddel om je hoogbegaafde kind te helpen structuur te vinden en zich verantwoordelijk te voelen. Door samen de kaarten te maken en te oefenen, bouw je niet alleen zelfstandigheid op, maar ook vertrouwen en samenwerking. Begin klein, wees consequent en vier elke stap vooruit. Veel succes!

Executieve functies versterken? Leuke dingen eerst!

Posted on by Mineke

Wanneer we onze kinderen willen helpen met het versterken van de executieve functies, beginnen we vaak met huiswerk. Gegarandeerd stress voor iedereen! Maar wat als we dit anders aanpakken? In deze blog ontdek je hoe je, door leuke dingen met je kinderen te doen, hun executieve functies traint. Waar je kind zowel thuis als op school sterker en zelfverzekerder van wordt.

Begin met wat je kind leuk vindt

Het valt vaak het meest op dat er uitdagingen zijn op het gebied van executieve functies op school of met schoolwerk thuis. En daar focussen we ons dan ook op; zorgen dat ze de executieve vaardigheden versterken rondom dat school- en huiswerk. Dit brengt vaak veel stress met zich mee. Voor jou als ouder, voor je kind,  maar ook voor andere gezinsleden. Want ik hoor regelmatig dat het ten koste gaat van de gezelligheid in huis.

Terwijl er veel leukere manieren zijn om je kind te ondersteunen in de ontwikkeling van die executieve functies. Want als je kind iets leuks kan plannen (*executieve functie Plannen en prioriteren), dan kan het ook iets minder leuks plannen. Je kind heeft immers de vaardigheid ontwikkeld. Uiteraard speelt het ervaren van motivatie (of een gebrek daaraan) en de negatieve invloed van teveel stress een rol. Maar als je puur kijkt naar het trainen van een executieve functie, dan zijn er heel veel andere manieren om dat te doen dan met huiswerk.

Zakgeld

Een leuke en leerzame manier om je kind te executieve functies te laten trainen is door ze zakgeld te geven. Waar je een wekelijks bedrag voor afspreekt, eventueel met een deel om vrij te besteden en een deel om te sparen. Want door je kind geld te laten beheren, trainen ze diverse executieve functies.

Met fysiek geld is het makkelijker te overzien dan met een pinpas. Maar zeker voor wat oudere kinderen is een pinpas ook een mooi leerproces. Want kan jij je geldstroom plannen, dan kan je ook je huiswerk plannen. En gaat het een keer mis? Dan is dat ‘leergeld’ en heb je daar samen een gesprek over. Zodat het de volgende keer beter gaat (of de keer daarna, of …)

Een reis of dagje uit plannen

Een geweldige manier om je kind te helpen bij het versterken van executieve functies is door samen een reis te plannen. Dit kan een dagje uit zijn of (meedenken over) een complete vakantie. Geef je kind de verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld onderzoek te doen naar activiteiten in de omgeving, te bedenken hoe lang alles duurt, en mee te helpen bij het maken van een reisschema. Laat ze nadenken over vragen als: Hoeveel tijd hebben we nodig voor reizen? Hoeveel geld is er beschikbaar voor tickets en eten?

Door hen te betrekken bij dit proces leren ze niet alleen plannen, maar ook hoe ze flexibel met onverwachte wijzigingen om kunnen gaan. Misschien blijkt een bepaalde activiteit volgeboekt te zijn, en moeten ze een alternatieve oplossing bedenken. Ook leren ze niet direct te handelen, maar eerst na te denken. Want geef je alles uit aan dat ene dure uitje, wat doe je dan als je daarna nog wat wilt eten? Dit maakt het niet alleen leerzaam, maar ook leuk en uitdagend!

Ontwerp je droomkamer

Kinderen vinden het vaak fantastisch om hun eigen ruimte te ontwerpen. Dit kan een perfecte gelegenheid zijn om diverse executieve vaardigheden te ontwikkelen. Begin met een moodboard (fysiek of online) waarop ze hun ideeën kunnen verzamelen, van kleuren tot meubels en accessoires. Daarna kun je samen een plan maken om stap voor stap aan de slag te gaan. Geef ze bijvoorbeeld een klein budget en laat hen uitzoeken wat prioriteit heeft: gaan ze voor nieuwe verlichting of toch liever een opvallend behang?

Deze activiteit helpt niet alleen bij het ontwikkelen van executieve vaardigheden, maar versterkt ook hun verantwoordelijkheidsgevoel. Als ze zelf hebben meegedacht over de inrichting, zijn ze vaak meer geneigd om hun kamer netjes te houden. Win-win dus ?

Samen koken en bakken

De keuken biedt een schat aan mogelijkheden. Kies een recept dat ze graag willen maken, zoals hun favoriete taart of een gerecht voor het avondeten en laat hen meedenken over wat er nodig is. Ze kunnen een boodschappenlijst maken, het recept doorlezen en bepalen in welke volgorde de stappen uitgevoerd moeten worden. Tijdens het koken of bakken leren ze omgaan met tijd, bijvoorbeeld door te plannen wanneer iets de oven in moet of wanneer ze kunnen beginnen met een volgende stap.

Bovendien versterkt samen koken ook de band tussen ouder en kind. Als beloning genieten jullie samen van een heerlijke maaltijd of een zelfgebakken lekkernij! Misschien wel aan een mooi gedekte tafel (waar ook de nodige executieve functies voor ingezet zijn).

Spellen spelen

Misschien heb je al meer blogs gelezen over executieve functies en is het je opgevallen dat overal tips voor spelletjes in terug  komen. Ik ben enorm fan van het inzetten van bordspellen. Ze bieden een leuke en speelse manier om met executieve vaardigheden bezig te zijn, zonder dat er de nadruk op ligt.

Nou kan ik heel makkelijk zeggen dat spellen leuk zijn, maar als bij jou regelmatig de spelonderdelen door de kamer vliegen, denk jij daar waarschijnlijk heel anders over. Wat dan zou kunnen helpen is; Coöperatieve spellen. Dit zijn spellen waarbij alle spelers samen tegen het spel spelen in plaats van tegen elkaar. Ze helpen kinderen om samen te werken, doelen te stellen en beslissingen te nemen zonder dat er rivaliteit of frustratie ontstaat.

Zoek je specifieke spellen voor het versterken van Doelgericht gedrag, Emotieregulatie, Flexibiliteit, Metacognitie, Planning en Prioritering, Organisatie, Responsinhibitie, Taakinitiatie, Timemanagement, Volgehouden aandacht of Werkgeheugen? Klik dan zeker door naar de andere blogs.

Conclusie
Het versterken van de executieve functies van je kind hoeft niet saai of stressvol te zijn. Door leuke, praktische activiteiten zoals een reis plannen, een droomkamer ontwerpen, samen koken en spellen spelen, trainen kinderen op een natuurlijke manier diverse executieve functies.

Door hen te betrekken bij gezinsplanningen, verantwoordelijkheid te geven en hen te laten oefenen in een veilige, leuke omgeving, help je hen belangrijke vaardigheden te ontwikkelen die hen hun hele leven van pas zullen komen. Bovendien versterkt het jullie onderlinge band, omdat jullie samen werken en op een fijne manier tijd door brengen met elkaar. Veel succes en plezier!

Van chaos naar controle: Leren Plannen en Prioriteren voor hoogbegaafde kinderen

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

In deze blog bespreken we hoe je je kind kunt ondersteunen bij het ontwikkelen en versterken van planning en prioritering en hoe je hier stap voor stap samen aan kunt werken.

Wat is Planning en prioritering?

Als we het hebben over de executieve functie Planning en prioritering hebben we het eigenlijk over dat je een overzicht kunt maken van wat er gedaan moet worden, deze taken kunt ordenen op belangrijkheid en ze vervolgens uitvoert. Het vermogen om hoofd- en bijzaken te onderscheiden is essentieel, niet alleen voor schoolwerk, maar ook voor dagelijkse routines zoals aankleden, huiswerk maken en zelfs het plannen van vrije tijd.

De uitdaging voor hoogbegaafden

Stel, je hoogbegaafde kind heeft de opdracht om een werkstuk te maken. Wanneer het onderwerp en de inhoud weinig uitdaging bieden, kan hij het werkstuk misschien op de laatste avond afraffelen en toch een voldoende halen. Echter, wanneer je samen een uitdagend onderwerp kiest – bijvoorbeeld eentje waar diepgaand onderzoek voor nodig is – merk je dat hij vastloopt. Hij weet niet hoe hij zijn tijd moet verdelen en stelt het werk telkens uit.

Een plannen en prioriteren wordt pas belangrijk wanneer je kind moeite heeft om zijn taken af te krijgen zonder structuur. Voor iemand die onder zijn niveau werkt, zal het meestal eenvoudig zijn om zonder prioriteiten of planning toch alles op tijd af te ronden. Pas wanneer het werk uitdagend genoeg is, kun je echt zien of een kind moeite heeft met plannen.

Blijkt plannen lastig? Verlaag dan niet het niveau van het werk, maar besteed aandacht aan het leren van planningsvaardigheden. Dit helpt niet alleen nu, maar bereidt de leerling ook voor op de toekomst. Dit geldt zowel thuis als op school. Als het niet lukt om een werkstuk te maken, dan is het nodig om te helpen met plannen en prioriteren, niet om een eenvoudiger onderwerp te kiezen. Als het niet lukt om de slaapkamer op te ruimen, is het nodig om te helpen met plannen en prioriteren, niet om het dan maar te laten zitten of zelf te doen.

Hoogbegaafde kinderen die in hun jonge leven maar weinig een beroep hoeven te doen op hun vaardigheden om te plannen en prioriteren, zullen daar later hinder van ervaren. Simpelweg omdat deze vaardigheid onvoldoende getraind is. Want, net als een spier, hebben executieve functies het nodig dat ze getraind worden om sterker te worden.

Hoe help je je kind met plannen en prioriteren?

1. Geef het goede voorbeeld

Kinderen leren door te observeren. Als je zelf gestructureerd en georganiseerd bent, zullen ze eerder geneigd zijn dat na te doen. Maar kinderen hebben niet altijd door wat jij precies doet. Ze zien je wel bezig en zien een eindresultaat, maar de tussenstappen en keuzes die jij maakt, zijn zeker niet altijd helder voor ze. Maak daarom je eigen planning expliciet, of het nu gaat om een vakantieplanning, weekmenu of het bereiden van een maaltijd. Praat bijvoorbeeld hardop door de stappen van een recept als je aan het koken bent. “Ik ga eerst de oven voorverwarmen, want anders moet ik straks heel lang wachten.” Dit helpt je kind om te zien hoe jij je planning maakt en prioriteiten stelt.

Zelf niet zo sterk in Plannen en prioriteren? Als je jezelf vergelijkt met andere volwassenen, dan is dat misschien zo. Maar je loopt heel wat jaren voor op je kind. Jij doet waarschijnlijk al veel aan plannen en prioriteren, zonder dat het opvalt. Denk bijvoorbeeld aan boodschappen doen, wassen of eten koken. Neem je kind mee in die kleine dingen. Daarmee maak jij expliciet wat jou al wel goed lukt (meestal dan ?).

2. Maak samen een plan

Een van de meest effectieve manieren om je kind te leren plannen, is door samen een plan te maken. Of het nu gaat om een ochtendroutine of het maken van huiswerk, begin met het samen opstellen van de stappen. Blijf in de buurt tijdens de uitvoering en geef begeleiding waar nodig, waarbij je focust op het terugleggen van de aandacht naar het plan.

3. Gebruik een Routinekaart

Een Routinekaart is een eenvoudig maar effectief hulpmiddel om kinderen te helpen hun taken op te splitsen in behapbare stukken. Dit kan gaan van een ochtendroutine (aankleden, tanden poetsen, tas inpakken) tot taken zoals huiswerk maken of helpen in het huishouden. Door samen een Routinekaart op te stellen, leer je je kind hoe ze hun taken kunnen structureren en afronden. Door je kind zelf actief te laten helpen bij het maken van een Routinekaart, doe je een beroep op de behoefte aan autonomie. Waardoor je kind zich betrokken en verantwoordelijk voelt om te doen wat er op de Routinekaart staat.

4. Kleine stappen en stress verminderen

Als je merkt dat je kind vastloopt op een taak, kan het zijn dat de stappen te groot of te ingewikkeld zijn. Vraag je kind hoe stressvol ze elke stap vinden op een schaal van 0 tot 10. Zorg ervoor dat geen enkele stap hoger scoort dan een 3 op deze schaal. Dit betekent dat de taak uitdagend is, maar niet zo stressvol dat ze erdoor blokkeren.

Als een taak te groot is, kun je deze verder opdelen in kleinere taken. Denk bijvoorbeeld aan de ochtendroutine. Voor sommige kinderen zal ‘aankleden’ één stap zijn. Voor andere kinderen is het handig om onder- en bovenkleding te verdelen over 2 stappen. En er zijn kinderen die voor elk kledingstuk een aparte stap nodig hebben. Alles is oké! Begin zo klein als wat werkt voor je kind. En verloopt het aankleden vlekkeloos? Dan kan je samen kijken of je tussenstappen weg kan laten.

Belangrijk is te zorgen dat je kind succeservaringen opbouwt door telkens kleine, haalbare doelen te bereiken. Dit zal hun vertrouwen en motivatie vergroten om door te gaan, zelfs met moeilijkere taken.

5. Wat is de eerste stap?

Wanneer een kind zich overweldigd voelt door een taak, is het vaak omdat ze naar het grote geheel kijken en niet weten waar ze moeten beginnen. Help je kind door simpelweg te vragen: “Wat is de eerste stap?” Het antwoord kan iets kleins zijn, zoals “Mijn potlood pakken” of “Mijn boek openslaan.” Door de focus te beperken tot één stap tegelijk, verminder je de kans dat je kind zich verloren voelt in de grootte van de taak en tot niets komt. Dit is een effectieve manier om hun aandacht te richten en ze te laten beginnen, zonder overweldigd te raken door wat er nog allemaal moet gebeuren. Vanuit de eerste beweging komt uiteindelijk meer.

Let op! Het is voor hoogbegaafde kinderen veelal belangrijk om topdown te leren en werken. Daarom is het wel belangrijk om het einddoel kenbaar te maken, zodat ze dit weten en begrijpen. Daarna verschuif je de focus naar de eerste stap. En probeer de aandacht van je kind daar te houden. Zodat het haalbaar voelt om die stap te zetten en uiteindelijk bij het (bekende) einddoel uit te komen.

Geduld en consistentie zijn de sleutel

Het aanleren van plannen en prioriteren kost tijd, en het zal niet altijd vlekkeloos verlopen. Sommige dagen zullen beter gaan dan andere. Maar door geduldig te blijven en consequent te zijn, help je je kind om deze belangrijke vaardigheden te ontwikkelen.

Kies wel een onderdeel waarvan jij zelf ook weet dat jij dat vol kan houden. Hebben jullie een hele drukke ochtendroutine, omdat iedereen op tijd de deur uit moet? En voel jij je daardoor zelf erg gestrest? Dan is dat niet het moment om mee te beginnen. De kans is dan groot dat je het niet vol gaat houden. En dat is zonde van je tijd en inspanning. Maar zorgt er ook voor dat je kind bij een volgende poging minder gemotiveerd zal zijn om mee te werken; ‘want de vorige keer zei ze dat het heel belangrijk was, dat bleek het toch niet te zijn, dus dat zal nu ook wel niet’. Kies dus een moment waarvan jij weet dat jij er de tijd en energie voor vrij kan maken om het structureel te doen, totdat het werkt.

Succeservaringen opbouwen

Bij elke stap die je kind zet, is het belangrijk om successen te vieren. Dit hoeft niet groot te zijn, gewoon benoemen wat gelukt is, kan al voldoende zijn. “Je hebt de eerste 2 stappen afgerond!” helpt je kind om te zien dat ze vooruitgang boeken. Door succeservaringen op te bouwen, groeit hun zelfvertrouwen en motivatie om verder te gaan.

Conclusie

Plannen en prioriteren zijn vaardigheden die je kind nodig heeft om zelfverzekerd en onafhankelijk door het leven te gaan. Door samen plannen te maken, een Routinekaart te gebruiken en stappen klein en overzichtelijk te houden, kun je je kind helpen deze vaardigheden te ontwikkelen. Vergeet niet om consequent te zijn en de nadruk te leggen op kleine successen. Zo leg je de basis voor een vaardigheid waar ze hun hele leven profijt van zullen hebben.

Flexibiliteit: Hoe je je hoogbegaafde kind kunt helpen om te gaan met veranderingen

Posted on by Mineke

Executieve functies zijn de hogere controledenkfuncties in ons brein die ons in staat stellen om te plannen, organiseren, prioriteiten te stellen en flexibel om te gaan met veranderingen. Ook helpen ze ons om te gaan met emoties, uitdagingen aan te gaan en te reflecteren op ons eigen gedrag. Ze zijn essentieel voor alles wat we doen in het dagelijks leven.

Wat is flexibiliteit?

Flexibiliteit gaat over makkelijk met veranderingen om kunnen gaan en in staat te zijn om eigen plannen aan te passen. Vooral het moeilijk om kunnen gaan met veranderingen herkennen veel  ouders als een uitdaging. Ze zien dan dat hun kind bang, verdrietig, boos of teleurgesteld is. En zich daar regelmatig maar moeilijk overheen kan zetten.

Bij kinderen die flexibel zijn, zie je meer emotionele stabiliteit en zie je dat ze makkelijker over een teleurstelling heen stappen. Ook kunnen ze makkelijk wisselen tussen verschillende taken.

Flexibiliteit versus aanpassingsvermogen

Flexibiliteit is iets anders dan aanpassingsvermogen. Terwijl aanpassingsvermogen draait om het conformeren aan de plannen van anderen, vraagt flexibiliteit juist om creatief omgaan met veranderende omstandigheden.

Het is belangrijk om het verschil tussen deze twee concepten te begrijpen. Waar aanpassingsvermogen voornamelijk gaat over het volgen van de regels en verwachtingen van anderen, vraagt flexibiliteit om een actieve en creatieve houding. Flexibel zijn betekent dat je jezelf kunt heroriënteren wanneer de situatie verandert, terwijl aanpassingsvermogen vaak meer passief is.

Dus als je denkt dat je kind niet flexibel is, is het handig om eerst te onderzoeken of het echt om flexibiliteit gaat of eerder om moeite met aanpassen aan andermans plannen. In deze blog richten we ons op flexibiliteit en hoe je je kind kunt begeleiden om hierin sterker te worden.

Hoe kun je flexibiliteit stimuleren?

1. Een basisplanning helpt

Een duidelijke planning kan een stevige basis geven die rust en vertrouwen biedt. Wanneer je kind zich veilig voelt door voorspelbaarheid, is het makkelijker om met veranderingen om te gaan. Dit klinkt misschien tegenstrijdig, maar een vaste planning maakt het eenvoudiger om flexibel te zijn omdat de fundering al stevig is.

2. Wijzigingen op tijd aankondigen

Sommige kinderen hebben veel tijd nodig om zich voor te bereiden op een verandering, terwijl anderen juist liever vlak van tevoren horen dat er iets gaat veranderen. Het is belangrijk om te ontdekken wat voor jouw kind het beste werkt en daar op in te spelen.

Zo weten wij inmiddels dat het voor één van onze kinderen heel fijn is dat we 10 minuten voordat we iets gaan doen, dit even aangeven. Zodat hij nog tijd heeft om zelf af te ronden, om vervolgens makkelijker mee te gaan in onze plannen. Dat is inmiddels zo’n routine geworden, dat wij er nauwelijks meer over na hoeven te denken en het bijna standaard doen. En vergeten we het een keer, dan komt de reminder direct ?

3. Geef je kind een script voor onverwachte situaties

Vaak weten kinderen niet goed hoe ze moeten reageren als er plotseling iets verandert. Een script kan hen hierbij helpen. Dit kan variëren van een stappenplan om te volgen tot concrete zinnen die ze kunnen gebruiken.

Denk bijvoorbeeld aan stappen en een script als je kind de juf kwijt raakt tijdens een schoolreisje; blijf stil staan en kijk goed om je heen of je haar ziet, zo niet, dan zoek je een medewerker op. Tegen die medewerker zeg je dan: “ik ben mijn juf kwijt, kunt u helpen zoeken?”

Of wat je kan doen als je iets spannend/moeilijk vindt op school; haal eerst een keer diep adem. Zeg dan tegen de juf; “Ik vind dit spannend/moeilijk. Kan je me helpen?”

Het hebben van een plan en zinnen geeft houvast op lastige momenten, waardoor het makkelijker is om flexibel te zijn. Met of zonder gebruik van de stappen en de zinnen.

4. Stimuleer autonomie

Als kinderen het gevoel hebben dat ze zelf keuzes kunnen maken, wordt het makkelijker voor hen om mee te bewegen. Geef ze kleine keuzemogelijkheden, zoals: “Wil je dat ik met je meeloop tot aan de deur of blijf ik hier staan?” Door autonomie te geven, voelen ze zich meer in controle en dat helpt hen om flexibeler te reageren op veranderingen.

Geef woorden aan onverwachte gebeurtenissen

Benoem onverwachte gebeurtenissen wanneer ze zich voordoen, ook als je niet direct een emotionele reactie van je kind ziet. Soms kan het helpen om te zeggen: “Dit gebeurde net, het zou kunnen dat je je hier wat gespannen door voelt. Dat is helemaal oké.” Door emoties te benoemen, leer je je kind om deze te herkennen en hier beter mee om te gaan.

Je voorkomt ook dat de spanning intern opbouwt, zonder dat je het in de gaten hebt. Want wat in woorden is gevat, voelt minder groot.

De besluitvorming uitleggen

Kinderen kunnen veranderingen vaak beter accepteren als ze de reden erachter begrijpen. Uitleggen waarom bepaalde dingen veranderen helpt dus. Bij ons ebde de boosheid over een uitgelopen tandartsafspraak weg, toen er uitgelegd werd dat er een spoedgeval tussendoor was gekomen. Door te begrijpen waarom we te laat aan de beurt waren, was het makkelijker om er in mee om te gaan.

Is dat niet voldoende, dan kan je met je kind een gesprek hebben over besluitvorming. In dit voorbeeld hebben we besproken wat volgens de kinderen een goede reden zou zijn voor de tandarts om een afspraak te verzetten (inclusief horrorverhalen over wat voor vreselijks iemand zou zijn overkomen die een spoedafspraak krijgt ?). Uiteraard zullen we nooit weten wat er precies aan de hand was. Maar het leerde mijn kinderen over hoe besluitvorming werkt, wat hen weer helpt om meer begrip te hebben. Want het bleek nog niet zo makkelijk om een keuze te maken wat zij wel en wat zij niet genoeg spoed vonden om voor te gaan.

Het leert ze ook om flexibeler te zijn in hun eigen planning. En welke keuzes en afwegingen zij zelf kunnen maken wanneer ze overwegen om van hun oorspronkelijke plan af te wijken.

Flexibiliteit en complexe taken

Kinderen die moeite hebben met flexibiliteit, kunnen vaak overweldigd raken door complexe taken. Want om een weg te vinden door de complexiteit van zo’n taak, is flexibiliteit nodig. Als een taak uit te veel stappen bestaat, kan de onzekerheid over al deze stappen verlammend werken.

Door taken op te splitsen in kleinere delen, maak je ze overzichtelijker en eenvoudiger te behappen. Dit helpt je kind om meer controle te voelen en flexibeler te zijn bij onverwachte wendingen. Daarnaast kun je samen met je kind visuele hulpmiddelen gebruiken, zoals checklists of een planning, om de voortgang zichtbaar te maken.

Het aanleren van probleemoplossende vaardigheden, zoals het bedenken van alternatieve oplossingen, kan ook bijdragen aan een betere flexibiliteit. Door successen te vieren na het afronden van kleine taken, versterk je het zelfvertrouwen van je kind, waardoor ze met meer vertrouwen aan grotere uitdagingen beginnen. Het is ook belangrijk om een ondersteunende omgeving te creëren waarin fouten maken wordt gezien als een kans om te leren, in plaats van een mislukking.

Flexibiliteit trainen met spelletjes

Spelletjes kunnen een leuke en effectieve manier zijn om flexibiliteit te trainen. De volgende spellen zijn zeer geschikt:

  • Concept Kids Dieren
  • IQ Love
  • Speedy Ants
  • 20 Second Showdown
  • Dobble
  • Gravity Maze
  • Hey that’s my fish (Pinguïn)
  • Just One
  • Ligretto Groen/Rood/Blauw
  • Menara
  • Stella
  • Magic Maze
  • Pandemic
  • Splendor

Conclusie

Flexibiliteit is een executieve functie die kinderen helpt om met veranderingen om te gaan en eigen plannen aan te passen. Als ouder kun je deze vaardigheid ondersteunen door voorspelbaarheid te bieden, veranderingen tijdig aan te kondigen, complexe taken op te splitsen en je kind tools te geven zoals een stappenplan en een script. Het benoemen van emoties en uitleggen van besluitvorming kan bijdragen aan een beter begrip en acceptatie van onverwachte situaties. Ook het gevoel van autonomie versterkt de flexibiliteit. Door spelletjes te gebruiken, kun je deze executieve functie spelenderwijs trainen. Zo help je je kind om veerkrachtiger en creatiever om te gaan met de uitdagingen van het dagelijks leven.