Blog in samenwerking met “Gezin met vijf”

Door: Mineke op 28 oktober 2021

Voor een blog van “Gezin met vijf” beantwoordde ik een aantal vragen over hoogbegaafdheid herkennen en hoe er mee om te gaan. Je leest het hieronder:

Hoe herken ik hoogbegaafdheid bij mijn kind en hoe kan ik als ouder hier mee omgaan?

In een maatschappij waarbij kinderen veelal een stempel opgedrukt krijgen is het lastig om gewoon normaal te zijn. Wat is überhaupt nog normaal? Hebben alle kinderen niet soms gewoon wat moeilijk gedrag?

Met een man in het onderwijs en zelf maatschappelijk werker zijnde in het sociaal domein denk je dat je bijna alle beperkingen, gedragsproblemen en ziektebeelden wel eens voorbij hebt zien komen. Maar wat als je denk dat één van jouw kinderen een stempel zou hebben? Zou je dit willen weten, laat je dit onderzoeken? Mijn man en ik spreken hier geregeld over. Wat is eigenlijk leeftijdsadequaat gedrag (gedrag passend bij de leeftijd)? Welke gedrag is anders en waarom zou jouw kindje op dat moment ander gedrag vertonen? Nu mijn kinderen ouder worden en ik sowieso geïnteresseerd ben in het gedrag van mensen en kinderen ging ik het gesprek aan met Mineke. Mineke is talententrainer en traint ouders en kinderen waarbij de kinderen (vermoedens van) hoogbegaafdheid hebben. Ik vroeg haar het hemd van het lijf…

– Vanaf welke leeftijd kun je Hoogbegaafdheid (HB) herkennen?

Er kunnen zich al heel jong kenmerken van hoogbegaafdheid tonen. Hierbij kun je denken aan: weinig slapen als baby, al vroeg lopen zonder eerst te kruipen (of juist heel lang niet lopen en ineens opstaan en meteen kunnen lopen), al vroeg een uitgebreide woordenschat en goede zinsopbouw en geïnteresseerd in onderwerpen die niet gebruikelijk zijn bij deze leeftijd.

Wel is het (zeker bij een eerste kind) voor ouders vaak lastig het te herkennen. Je hebt immers nog geen vergelijking. En ook bij broertjes of zusjes wordt het niet altijd gesignaleerd, omdat jij de snelle ontwikkeling van je oudste als “normaal” ziet. Vanaf het moment dat HB vastgesteld is bij 1 van de gezinsleden, vallen er vaak meer kwartjes. Dit geldt overigens ook voor ouders zelf. Veel ouders ontdekken door de hoogbegaafdheid van hun kind ook bepaalde kenmerken bij zichzelf.

– Wat zijn de kenmerken van HB? Waar herken je het aan?

Elke hoogbegaafde is anders. Een grote misvatting is dat je een hoogbegaafde herkent aan goede schoolcijfers en heel veel kennis van één specifiek onderwerp. Een deel van de hoogbegaafden halen hoge cijfers, maar een heel groot deel past ook niet in het huidige onderwijssysteem. Een deel heeft plezier in school en leren, maar ook een groot aantal hoogbegaafden voelt zich zeer ongelukkig op school. Een omschrijving van DE hoogbegaafde is dan ook niet te geven.

Een aantal kenmerken die veel ouders zullen herkennen zijn:

• de enorme stroom vragen die deze kinderen stellen,
• zeer creatief kunnen denken en al jong verbanden zien,
• een zeer groot rechtvaardigheidsgevoel,
• kritisch zijn ten opzichte van alles, dus ook regels en autoriteit,
• een enorm hoge lat leggen voor zichzelf (en regelmatig ook de ander),
• gevoeligheid voor naadjes en labels in kleding, fel licht en/of hard geluid, maar ook gevoelig zijn voor de emoties van anderen

– Is HB makkelijk te herkennen?

De enige officiële manier om hoogbegaafdheid vast te stellen is middels een professioneel afgenomen IQ test, bij voorkeur door iemand die echt verstand heeft van hoofbegaafdheid. Soms zie je wel dat de overige kenmerken zo duidelijk aanwezig zijn, dat het bijna zeker lijkt dat iemand hoogbegaafd is zonder dat er een IQ score ligt.

Bij een IQ score van 130 of hoger spreekt men officieel van hoogbegaafdheid. Echter scoort je kind 127, dan is op het moment van afname hoogbegaafdheid niet gebleken. Wel duidelijk is dan dat het grote cognitieve vermogens heeft en dat hierbij echt wel gehandeld mag worden naar het kind als hoogbegaafde

.

– Wat zijn overeenkomsten met andere gedragsproblemen? En wat juist de verschillen?

Allereerst is het belangrijk om te benoemen dat er heel veel hoogbegaafden zijn die helemaal geen gedragsproblemen hebben. Zij functioneren prima op school of in de maatschappij. Een aantal hoogbegaafden zit hierbij ook echt lekker in hun vel. Een ander deel heeft zich dusdanig aangepast aan de verwachtingen van de omgeving dat het ogenschijnlijk goed gaat. Echter het altijd aanpassen brengt vaak een gevoel van anders zijn, niet meer weten wie je echt bent en er nooit bij horen, met zich mee. Deze hoogbegaafden worstelen daar vaak in stilte mee.

Wanneer een hoogbegaafde niet lekker in zijn vel zit en dit tot uiting komt in gedrag, dan zijn er diverse uitingen mogelijk. Deze uitingen kunnen veel overeenkomsten vertonen met ASS (Autistisch Spectrum Stoornis) en/of AD(H)D. Er worden regelmatig “labels geplakt” op deze kinderen. Al dan niet via een officiële weg. Veel ouders van hoogbegaafden zullen dit herkennen.

Het is te veel om hier uit te leggen wat de verschillen zijn. Het is hierbij vooral belangrijk om te luisteren naar ouders. Zij kennen hun kind het langst en het best. Als zij zich niet herkennen in ASS of AD(H)D, dan is het echt belangrijk om verder te kijken.

Daarnaast is het goed om je te realiseren dat hoogbegaafdheid ook naast deze diagnoses kan bestaan. Er kan dus ook sprake zijn van hoogbegaafdheid in combinatie met bijvoorbeeld ASS. Hierbij is het noodzakelijk een professional te betrekken die verstand heeft van beide gebieden.

– Wat kun je als ouders doen, wanneer je vermoedens hebt van HB?

Investeer in jezelf!

Als ouder van een hoogbegaafd kind, komt er nogal wat op je af. Dat begint al met de twijfels of er misschien sprake is van hoogbegaafdheid en de onzekerheid rondom de “coming out”, want zo voelt het wel een beetje om voor het eerst hardop uit te spreken dat je kind (misschien wel) hoogbegaafd is.

Ook het omgaan met de sterke drang naar autonomie, de gevoeligheden en het feit dat een boek over ontwikkeling nooit klopt met jouw kind, maakt dat er veel gevraagd wordt van jou als ouder. Om het nog maar niet te hebben over alle vooroordelen en misvattingen die je gedurende de jaren tegen komt.

Het is dan ook geen luxe om jezelf als ouder goed te informeren en tijd te investeren in jouw eigen kennis over hoogbegaafd opvoeden. De invloed van jou als ouder, op het ontwikkelen van het hoogbegaafde potentieel van je kind, maar ook het ontwikkelen van een positief zelfbeeld in een wereld waarin jij altijd anders bent, is groter dan van wie dan ook.

– Waar kun je informatie vandaan halen?

Ik zou je aanraden om een goede oudercursus te volgen, zodat je meer grip krijgt op de opvoeding en er meer rust in het gezin ontstaat. Ook vind je daar vaak de herkenning van andere ouders die je soms mist bij je vriend(inn)en.

Bij een oudercursus leer je over de kenmerken van hoogbegaafdheid, waardoor je ze zelf beter kunt herkennen en verwoorden. Hiermee krijg je meer vertrouwen in jezelf en kun je in gesprekken met bijvoorbeeld school, opvang of andere mensen in de omgeving van je kind beter verwoorden wat je kind nodig heeft. Ook krijg je hier handvatten om makkelijker om te kunnen gaan met de gevoeligheid en de behoefte aan autonomie van je hoogbegaafde kind, waardoor er rust ontstaat binnen het gezin en er weer meer ruimte komt voor verbinden.

Daarnaast is het goed om lid te worden van een oudervereniging voor ouders van hoogbegaafde kinderen. Zij voorzien je van belangrijke en actuele informatie en organiseren activiteiten waarbij jij je kennis kan vergroten en gelijkgestemden ontmoet. Ook organiseren ze activiteiten voor hoogbegaafde kinderen. Want ook zij hebben vaak enorm behoefte aan het ontmoeten van “peers”. En die vinden zij niet altijd op school.

Pharos, Choochem, Hint (Nederland) en Bekina (België) zijn voorbeelden van ouderverenigingen voor ouders van hoogbegaafde kinderen.

– Wat kun je als ouders in de opvoeding doen richting een kind met HB?

Veel opvoedmethodes die bij “gemiddelde” kinderen werken, werken niet bij hoogbegaafde kinderen. Voor een deel ligt de grote behoefte aan autonomie hieraan ten grondslag. Een methode waar ik zelf veel aan heb gehad is Positive Discipline. Deze manier van opvoeden slaat vaak goed aan binnen gezinnen waar hoogbegaafdheid speelt, aangezien het niet uitgaat van straffen en belonen, maar van respect, bemoediging, autonomie en het aanleren van waardevolle vaardigheden voor de lange termijn.

Het boek “Opvoeden met Positive Discipline” van Dr. Jane Nelsen lezen helpt al enorm, maar je kunt ook een oudercursus volgen, waarbij de nadruk ligt op zelf ervaren en je echt leert het toe te passen binnen je gezin. Deze zijn op diverse locaties in het land en online te volgen. (Deze opvoedmethode is overigens voor alle gezinnen heel geschikt, ook als er geen hoogbegaafdheid speelt).

Een ander waardevol en makkelijk te lezen boek is “How2talk2kids” van Adele Faber en Elaine Mazlish. “How2talk2kids, broers en zussen zonder rivaliteit” vond ik erg helpend in het omgaan met onderlinge ruzies.

– Moet je als ouders zijnde denken aan ander onderwijs/school? Wat zijn hier de voordelen van?

Wanneer een kind goed functioneert binnen het reguliere onderwijs en zich goed voelt, is er niet direct een reden om te denken aan ander onderwijs. Helaas komt het echter vaak voor dat het reguliere onderwijs geen match is voor hoogbegaafde kinderen.

Dan zijn er heel veel mogelijkheden (en helaas vaak ook veel beperkingen). De belangrijkste tip die ik hierbij kan geven is: blijf in verbinding met school. Verder is het noodzakelijk een goed netwerk om je heen te verzamelen van mensen die je verder kunnen helpen en waarmee je het gevoel hebt op 1 lijn te zitten, zodat je samen werkt aan wat het beste voor je kind is.

Of een Plusklas, voltijd HB onderwijs, een andere onderwijsvorm of iets heel anders de oplossing blijkt te zijn voor jouw kind, zal een zoektocht zijn. Maar met de juiste mensen om je heen (en een flinke dosis geduld en doorzettingsvermogen), zul je de juiste weg wel vinden.

– Wat zou je graag nog willen delen?

Vertrouw op je eigen oordeel. Bijna alle ouders die ik spreek hebben enorm getwijfeld aan zichzelf. Daarbij komt dat niemand de ouder wil jij “die zijn kind zo slim vind”. Het gevolg is vaak dat ouders lang wachten met het uitspreken van het vermoeden. Of het uitspreken en wanneer er niet direct herkenning is, het er maar bij laten.

Zowel jij als je kind zijn er echter bij gebaat als jij het vertrouwen hebt in jezelf om te gaan staan voor je kind. Soms helpt het om gelijkgestemden te spreken, ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Of om een professional met je mee te laten denken. Samen kun je dan kijken welke kenmerken van hoogbegaafdheid er zijn en vooral wat jij en je kind nodig hebben om dit prachtige talent tot bloei te laten komen.

– Heb je nog boekentips?

Wanneer je vermoed dat er sprake is van hoogbegaafdheid bij je kind, dan is “Als je kind (g)een Einstein is” van Tessa Kieboom een echte aanrader om te lezen. Ook van haar hand is “Meer dan intelligent”. Dit boek richt zich meer op wat oudere kinderen en volwassenen. Deze is te lezen als alternatief of als aanvulling.

Wil je meer weten over de combinatie met bijvoorbeeld ASS of AD(H)D, dan is het boek “Misdiagnose van hoogbegaafde” van James T. Webb een onmisbaar boek. Hierin staan alle kenmerken, de overlap en de verschillen helder en duidelijk beschreven.

Is er sprake van hoogbegaafdheid en heb je een welwillende leerkracht die nog onvoldoende kennis heeft, dan is het een aanrader om samen hetzelfde boek te lezen. Niet alleen creëer je daarmee een gezamenlijke taal tussen jou en de leerkracht, je werkt ook samen om het optimale klimaat te verzorgen voor het tot bloei komen van het talent van je kind. Een goed boek hiervoor is “De 7 uitdagingen” van Tijl Koenderink, waarin hij uitleg geeft over de uitdaging waar een hoogbegaafd kind tegenaan kan lopen in het onderwijs en duidelijke handreikingen doet hoe hier mee om te gaan, zowel richting leerkrachten als ouders.

Lees verder: