Waarom een 6 beter is dan een 10: Tips voor ouders van perfecte presteerders

Door: Mineke op 8 januari 2025

Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een sterke drive om goed te presteren, maar bij sommige kinderen kan deze motivatie omslaan in perfectionisme. De perfecte presteerder zet zichzelf constant onder druk om topprestaties te leveren, waarbij zelfs kleine fouten of tegenslagen als persoonlijk falen worden gezien. Hoe kun je dit gedrag herkennen en je kind helpen om op een gezonde manier met deze hoge eisen om te gaan?

Kenmerken
De perfecte presteerder is extreem resultaatgericht en stelt torenhoge eisen aan zichzelf. Zelfs een 10 voelt niet goed als er moeite voor gedaan moest worden. Hun zelfbeeld hangt sterk samen met hun prestaties, waardoor een enkele ‘mislukking’ kan leiden tot gevoelens van falen. Deze kinderen werken vaak harder dan nodig is en hebben moeite om zich te focussen op leren in plaats van presteren.

Tips voor ouders

1. Zet een doel voor (school-)resultaten tussen het cijfer 6 en 8.

Bij cijfers in deze range kan je er vanuit gaan dat je kind iets geleerd heeft (want boven de 6). En door een 8 als bovengrens van het doel aan te geven, blijft er een gezonde balans. Want bij het streven naar een 10 kan dit type perfectionist het zichzelf erg lastig maken. Het is immers nooit goed genoeg. Dit kan ten koste gaan van een gezond zelfbeeld, voldoende ontspanning en sociale interactie.

• Geef resultaten minder aandacht.

Heb je gewonnen? Heb je je cijfer terug voor wiskunde? Hoeveel wist je er met je topo-toets? Waarschijnlijk herkenbare vragen. Allemaal vragen die zich richten op het resultaat. En daarmee voor een perfecte presteerder nog meer druk creëren.

Je kan jezelf afvragen of het echt noodzakelijk is dat je naar deze resultaten vraagt. Want gaat het er niet meer om dat je kind lekker heeft gevoetbald of leuke dingen heeft meegemaakt tijdens de schooldag? Denk eens aan dat soort vragen. Of laat je kind gewoonweg weten dat je het fijn vindt dat het weer thuis is. Waarmee je uitstraalt dat je kind en zijn/haar welbevinden belangrijker voor je is dan de resultaten.

Komen de resultaten toch ter sprake? Oefen dan met (realistische) zelfreflectie. Praat samen over het proces, de geleverde inspanning, de gekozen aanpak. Bespreek ook het verwachtte resultaat. Is er iemand die tienen verwacht? Of dat je elke wedstrijd wint? Zo leer je je kind ook anders kijken en leert het zien dat goed ook goed genoeg is.

• Focus op groei, leren en voldoening

Vergelijk jezelf met je zelf van gisteren. Kijk wat je bijgeleerd hebt, wat de vorige keer nog niet lukte en nu wel. In plaats van jezelf te meten met een onhaalbaar hoge meetlat of anderen. Leer je kind zijn eigen groei te zien en daar het gevoel van eigenwaarde op de bouwen. Daar zullen ze hun hele leven plezier van hebben.

Ook het hebben van voldoening in het (leer-)proces is belangrijk. In de positieve psychologie wordt dit ook wel benoemd als flow. Flow ervaren is een staat van diepe concentratie en volledige betrokkenheid bij een activiteit, waarin de tijd lijkt stil te staan en je jezelf helemaal opgaat in wat je doet, wat zorgt voor een gevoel van controle en voldoening. Tijdens flow verlies je jezelf in het proces, waarbij de activiteit zelf de belangrijkste focus wordt, niet het resultaat of externe beloningen. Deze staat wordt vaak ervaren bij activiteiten die zowel uitdagend als betekenisvol zijn, zoals creatief werk, sport of intensieve focus op een leerproces.

Perfecte presteerders hebben vaak wel plezier in het proces. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de kritische beoordelaar. Vergroot dit dus uit. Want dat ze zich hier bewust van zijn en van genieten helpt om de aandacht te verplaatsen van het resultaat naar het leren. En draagt bij aan meer plezier en een gezonder zelfbeeld.

• Positieve aandacht op proces voor beoordeling.

Wacht niet met het geven van aandacht op het proces als de beoordeling binnen is. Maar focus juist in de periode daarvoor op de positieve punten die je ziet. Geef complimenten op de inspanning, de aandacht, het oefenen en de groei die je ziet.

Maar heb ook positieve aandacht op het houden van balans. “Wat goed dat je pauze neemt van het leren voor je toets om met een vriendin af te spreken. Dat is ook belangrijk.” Misschien vindt je dat lastig, zeker als de cijfers niet zo best zijn. Sta er dan bij stil wat je belangrijk vindt voor je kind als het later volwassen is. Wil je dan dat het zich op een kamertje opsluit om heel hard te werken? Of gun je het ook een sociaal leven, vrienden, hobby’s en een gezond zelfbeeld? Ik neem maar even aan dat je voor de tweede optie kiest. Neem dat dan nu al mee in je communicatie. Want nu vormt zich die basis voor later.

Positief gevoel zit van binnen

Veel hoogbegaafden zitten veel in hun hoofd. Waar ook de focus op meetbare resultaten plaatsvindt. Terwijl er ook heel veel gebeurd in je lichaam. Want dit geeft allerlei signalen of. Nodig je kind uit om daar bij stil te staan.

Vraag specifiek naar wat je kind voelt in zijn/haar lichaam. Het makkelijkst is het om daarmee te beginnen met positieve gevoelens. Waar voel je trots? Zit dat in je buik of in je hart? Hoe voelt trots? Is het warm of koud? Groot of klein? Hard of zacht? Door het stellen van dit soort vragen verplaatst de aandacht zich naar het voelen in plaats van naar het denken. En er zijn geen goed of fout antwoorden.

Conclusie

Het opvoeden van een hoogbegaafde perfecte presteerder brengt unieke uitdagingen met zich mee. Deze kinderen streven vaak naar perfectie en verbinden hun eigenwaarde aan hun prestaties. Door als ouder de nadruk te leggen op leren en groeien in plaats van resultaten, help je je kind een gezonder zelfbeeld te ontwikkelen. Focus op het proces, geef complimenten over inspanning en balans, en stimuleer bewustzijn van lichaamssignalen. Door een veilige omgeving te creëren waarin fouten mogen worden gemaakt en plezier in leren centraal staat, bouw je samen aan een sterke basis voor de toekomst.

Lees verder: