Regels of afspraken? De sleutel tot rust in de opvoeding van je hoogbegaafde kind

Door: Mineke op 28 oktober 2024

Opvoeden is een uitdagende taak en bij hoogbegaafde kinderen komen daar vaak extra uitdagingen bij. Deze kinderen hebben een sterke wil, een groot rechtvaardigheidsgevoel en verlangen naar autonomie. Wat betekent dat regels vaak extra weerstand oproepen. Maar hoe creëer je een omgeving waarin regels zijn en ze worden nagekomen, zonder dat het aanvoelt als een constante strijd?

In deze blog deel ik een aantal inzichten over het verschil tussen regels en afspraken, en hoe deze bijdragen aan meer rust in je gezin. Door kinderen op sommige vlakken meer autonomie te geven, kunnen ze hun behoefte aan autonomie op een positieve manier vervullen. Waarmee de kans afneemt dat ze het later op een minder fijne manier doen. Ook neemt de bereidheid om mee te werken toe als ze het gevoel hebben dat zij inbreng hebben gehad.

Het verschil tussen regels en afspraken

Regels stel jij als ouder. Ze zijn niet-onderhandelbaar en gelden altijd. Ze zijn bijvoorbeeld belangrijk voor de veiligheid. Denk aan: de gordel gaat altijd om in de auto en je we steken samen een drukke straat over.

Afspraken zijn juist de gebieden waar kinderen betrokken worden en inspraak krijgen. En dat kan op meer gebieden dan je misschien denkt. Je kind kan inspraak hebben in bedtijden, maaltijden, ochtendroutines of klusjes.

Regels zijn er, punt. Die bepaal jij! Het kan helpen om kort uit te leggen waarom de regel er is. Denk bijvoorbeeld aan de autogordel: “De gordel gaat om, dit is belangrijk voor je veiligheid”. Je kind hoeft het hier niet mee eens te zijn. Het mag protesteren en mopperen en de regel blijft hetzelfde. Je kan dat ook uitspreken; “De gordel gaat om, dit is belangrijk voor je veiligheid. Ook als je het er niet mee eens bent.”

Door kort en duidelijk te zijn, voorkom je eindeloze discussies en geef je helderheid. Veel ouders proberen hun kinderen zo ver te krijgen dat ze de regel leuk gaan vinden, maar dat hoeft niet. Het gaat erom dat de regel wordt nageleefd.

Voorkom ook teveel uitleggen. De meeste kinderen zullen echt wel snappen dat die gordel belangrijk is voor de veiligheid. Zo niet, dan leg je één keer uit waarom dat is. En als jij het goed hebt uitgelegd, weet je kind het daarna. Je gaat het dan ook niet nog een keer uitleggen. Een zin als “dat heb ik al uitgelegd” of “daar hebben we het vorige week al over gehad” voorkomt dat je toch weer gaat uitleggen (en in een eindeloze discussie verzandt).

Bij afspraken ligt dat anders; ze vragen om overleg en consensus.

Samen met je kind afspraken maken

Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een sterke behoefte aan autonomie. Door hen te betrekken bij afspraken, zoals bedtijden of ochtendroutines, voelen ze zich gehoord en van belang.

Zo waren bij ons de ochtenden jarenlang gedoe, elke morgen weer. Dus besloot ik een ochtendroutine in te voeren die elke morgen hetzelfde is. Dat moest heel veel gezeur gaan schelen. Ik maakte een routinekaart, deelde mee hoe we het gingen doen en de strijd bleef. Ik snapte niet hoe het kwam.

Tot ik deze vraag aan onze zoon voorlegde. “Het zit hem in de volgorde, mam. Ik wil eerst even rustig aan wakker worden en kan daarna alles wel doen. Niet andersom, zoals jij had bedacht.”

Ik had er maar weinig vertrouwen in, maar ik gaf hem het voordeel van de twijfel. En hij had gelijk. Voor hem werkte dat beter. En dus voor mij uiteindelijk ook, want het leidde tot minder stress.

Zo kan je ook samen een weekmenu maken, waarin je binnen kaders met elkaar bepaalt wat er die week op tafel komt. Hierdoor krijgen de kinderen inspraak in wat ze eten, waarmee het gezeur afneemt. En door ze richtlijnen mee te geven, zoals “er moet elke dag iets van groente bij,” leren ze verantwoordelijkheid nemen zonder elke avond die strijd.

De kracht van proefperiodes

Het is raadzaam om afspraken een proefperiode te geven. Zo kunnen jullie allebei experimenteren en weet je dat er over een bepaalde tijd geëvalueerd wordt. Bijvoorbeeld, bij het vaststellen van bedtijden kun je een proefperiode van twee weken instellen. Als jij of je kind in die periode merkt dat de afspraak niet werkt, kunnen jullie samen kijken hoe het aangepast kan worden. Een proeftijd geeft kinderen de ruimte om hun eigen keuzes te maken, terwijl het jou de mogelijkheid geeft om bij te sturen als het echt niet werkt.

En het geeft jou de mogelijkheid om één moment te bepalen waarop jullie de afspraak evalueren. Waar je op alle andere momenten naar kan verwijzen. Dus geeft je kind gedurende de proefperiode aan dat het niet tevreden is, dan parkeer jij dat naar het afgesproken evaluatiemoment; “ik hoor dat je niet helemaal tevreden bent, laten we dat bespreken tijdens het evaluatiemoment”. De meeste kinderen zullen nogmaals proberen op dat moment het gesprek aan te gaan. Je kan dan nogmaals aangegeven; “Ik hoor graag je mening tijdens het evaluatiemoment, nu is het bedtijd/eten we dit/zet je de tv uit, zoals we hebben afgesproken”

Sta open voor andere mogelijkheden

Ik hoor regelmatig ouders vertellen over regels die bij hun in huis gelden die echt niet onderhandelbaar zijn. Zo stond ik een tijd geleden langs de lijn bij voetbal en vertelde een moeder dat haar zoon een nieuw tenue had van zijn favoriete voetbalclub. Supertrots was hij erop. Hij wilde het graag aan naar school. Maar dat mocht niet. Want zo’n tenue is voor op het voetbalveld en niet voor op school. Ondertussen dacht ik aan mijn zoon, die in de zomer bijna niet anders draagt dan dit soort tenues. Gewoon omdat ze zo lekker zitten en heerlijk luchtig zijn.

Soms zijn regels die voor jou heel logisch lijken, niet noodzakelijk. Het is oké om van mening te veranderen. Zeker als dit betekent dat je minder strijd hebt met je kind en jullie band verbetert. Geef gewoon aan dat je altijd naar beste inzicht hebt gehandeld, maar toch tot de conclusie bent gekomen dat je er naast zat. Kinderen zijn daarin heel vergevingsgezind.

Opvoeden blijft zoeken naar balans

Opvoeden gaat over het vinden van de juiste balans tussen duidelijkheid en flexibiliteit. Regels geven een gevoel van veiligheid, terwijl afspraken kinderen autonomie bieden. Door kinderen inspraak te geven, voelen ze zich gezien en gewaardeerd. Dat betekent niet dat alles ter discussie staat, maar dat er een balans is tussen jouw grenzen en hun vrijheid.

Op deze manier vergroot je hun zelfstandigheid, terwijl je samen werkt aan een rustige, gestructureerde en liefdevolle omgeving, een plek waar iedereen zich gehoord en gewaardeerd voelt.

Meer leren over hoe je zo’n thuis creëert voor je hoogbegaafde gezin? Meld je dan aan voor Hoogbegaafd Opvoeden

Lees verder: