Perfectionisme en uitstellen: Wat ouders kunnen doen

Door: Mineke op 16 januari 2025

Veel perfectionistische kinderen stellen hun werk uit tot het allerlaatste moment. Deze procrastinerende perfectionisten voelen zich overweldigd door hun eigen verwachtingen, wat leidt tot verlammend uitstelgedrag. Hoe kun je hen helpen om in actie te komen en hun taken beter te structureren?

Kenmerken
De uitsteller heeft hoge verwachtingen van zichzelf, maar raakt overweldigd door de grootsheid van een taak, wat leidt tot uitstelgedrag. Soms zelfs zo erg dat ze een verlammende angst voelen. Ze lijken wel echt te willen, maar blijven toch uitstellen.

Dit uitstellen kan ook een uiting zijn van risicomijdend of imagobeschermend gedrag. Tijdgebrek is dan een goed excuus voor tegenvallende kwaliteit.

Uitstelgedrag kan tot veel frustratie leiden. Dit is des te erger wanneer een kind niet alleen een uitsteller is, maar daarnaast ook een kritische beoordelaar: wachten tot het laatste moment en vervolgens fixeren op elk detail is erg stressvol!

Tips voor ouders

1. Stel tijdslimieten in

Spreek duidelijk af wanneer je verwacht dat iets gedaan is. Dat kan gaan over een complete taak of over een deel van de taak. Door er een tijd aan te koppelen, creëer je een gevoel van urgentie wat een uitsteller helpt om wel aan de slag te gaan.

• Opdelen in kleine stapjes

Als een taak te groot is, kan het makkelijk overweldigen. Met als resultaat dat er niets gebeurt. Zorg dan voor kleine, haalbare tussenstappen. Waarbij haalbaar prioriteit heeft. Want met heel veel kleine stappen, kan je ook grootse resultaten behalen.

Bij wat oudere kinderen kan je samen bespreken wat wel haalbaar is om te doen. Dat kan zo kleine zijn als; bedenken welke spullen je nodig hebt om aan je wiskundehuiswerk te beginnen. Zonder te verwachten dat het daarna ook meteen lukt om aan dat huiswerk te gaan. Een volgende keer kan je je kind dan laten proberen de spullen ook daadwerkelijk klaar te leggen. Als dit lukt, zou een volgende stap kunnen zijn om alle spullen te pakken en 5 minuten  te besteden aan het wiskundehuiswerk.

Of; bedenk wat je kan doen om je kamer op te ruimen. De keer daarna kan je alles van één categorie, bijvoorbeeld alle afwas, naar beneden laten brengen. En zo bouw je elke keer verder tot je kind zelfstandig deze stappen kan zetten. Het gaat in deze fase echt nog om het zetten van de stappen en minder om het resultaat.

• Focus op succeservaringen

Zorg dat ze in een successpiraal komen, waarbij de kleinste successen groots gevierd worden. Zo’n reeks met succeservaringen stimuleren de intrinsieke motivatie. Die helpend is om de volgende keer sneller aan de slag te gaan. Vier elke stap, elke gepakt of opgeruimde item, elke gemaakte som en elke vorm van actieve betrokkenheid.

Veel ouders vinden dit lastig, overdreven. Want zo gaat het in de echte wereld ook niet. ‘Later staat je baas ook niet te juichen bij alles wat je doet. En gaat het wel om het eindresultaat’, hoor ik vaak. Maar nu is niet later. Je leert je kind nu de vaardigheden die aan de basis staan van zijn of haar later. Zodat het dan makkelijker is. En die baas, die mag tegen die tijd zelf zorgen voor het inwerken.

• Done is better than perfect

Mijn persoonlijke mantra als mijn perfectionisme mij in de weg zit is “Done is better than perfect”. Dit heeft me al zo vaak geholpen om wel in beweging te komen, te stoppen met uitstellen en gewoon te doen. Je mag mijn mantra lenen of je eigen kiezen. Als het maar werkt voor jullie!

Bij vastlopen

Wanneer je kind vastloopt in het perfectionisme, kan het helpen om fysieke in beweging te komen. Het maakt niet uit wat je kind gaat doen, als er maar beweging in zit. Veel kinderen hebben hierbij wel een opstart nodig, dus ga samen een wandelingetje maken, stap op de fiets of laat ze lekker buitenspelen. Niet alleen helpt het om letterlijk en figuurlijk weer in beweging te komen, ook door de toevoer van meer zuurstof naar het brein kunnen ze beter nadenken en dingen beter in perspectief zien.

Activiteiten doen met repeterende beweging helpt ook. Denk daarbij aan dingen als schrijven, kleuren, breien of bouwen met Lego. Op het moment dat je kind stress heeft van zijn/haar perfectionisme, is het zenuwstelsel ook gestrest. Repeterende bewegingen brengen dat zenuwstelsel weer tot rust. Waardoor je kind beter om kan gaan met de situatie en de bijbehorende emoties.

De lat lager?

Als je ziet dat je kind enorm veel last heeft van perfectionisme of faalangst, dan kan het logisch lijken om de verwachtingen van je kind naar beneden bij te stellen. En zo te zorgen voor minder druk. Bij hoogbegaafde kinderen is het heel belangrijk om de afweging te maken of dit niet te koste gaat van voldoende uitdaging. Want door aan de ene kant de druk te verlagen en de stress af te laten nemen, kan je onbedoeld aan de andere kant de stress laten toenemen door gebrek aan uitdaging.

Om je kind te helpen minder druk te voelen, hoef je de lat niet naar beneden bij te stellen. Het is wel noodzaak dat je je kind begeleidt bij het omgaan met perfectionisme en te leren hoe ze kunnen komen van “wat nu is ”naar “wat kan zijn”. Help je kind zichzelf te leren kennen, de positieve kanten van hun perfectionisme te omarmen en de tools toe te passen om hun doelen te bereiken.

Conclusie

Uitstelgedrag bij perfectionistische kinderen kan een grote uitdaging zijn, maar met de juiste aanpak is er veel winst te behalen. Door tijdslimieten te stellen, taken op te delen in behapbare stappen, successen te vieren en te focussen op beweging en rust, geef je je kind niet alleen praktische tools, maar ook vertrouwen in hun eigen kunnen. Het is belangrijk om niet de lat te verlagen, maar juist te leren omgaan met de hoge verwachtingen die vaak gepaard gaan met perfectionisme. Door hen te ondersteunen in het proces van leren en groeien, help je je kind niet alleen nu, maar leg je ook een stevige basis voor de toekomst. Uiteindelijk draait het om balans: kleine stappen, grote resultaten. Done is better than perfect.

Lees verder: