De kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong: Is mijn kind dan hoogbegaafd?

Door: Mineke op 5 november 2024

Bij kinderen tot 6 jaar spreken we nog niet van hoogbegaafdheid, maar van een ontwikkelingsvoorsprong. Simpelweg omdat we nog beperkt zijn in de middelen om hoogbegaafdheid vast te stellen. Officieel blijft namelijk de IQ test het enige middel hiervoor. Er zijn wel IQ tests die afgenomen kunnen worden op jongere leeftijd, echter vanaf 6 jaar is het beeld meer representatief.

Toch kunnen er al vanaf de geboorte duidelijke signalen zijn die passen bij een ontwikkelingsvoorsprong. Wat in veel gevallen een indicator is van hoogbegaafdheid. Hoogbegaafdheid is namelijk aangeboren. Je hebt het je hele leven. We noemen het alleen niet meteen zo.

Maar als ouder is dat best lastig, want je kind is ook meteen jouw referentiekader, zeker bij de oudste. Dan heb je vaak nog weinig vergelijking met andere kinderen in dezelfde levensfase. Dus hoe herken je het dan? En wat dan?

Waarom vroeg signaleren belangrijk is

Het liefst willen we zo vroeg mogelijk signaleren. Dit is belangrijk om een aantal redenen.

1. Aanpassingsvermogen: Hoogbegaafde kinderen zijn met hun sensitiviteit en intelligentie feilloos in staat in te schatten wat er van ze wordt verwacht, welk gedrag passend is bij de groep en kunnen zich hier zo goed en snel in aanpassen dat het heel moeilijk is om ze dan nog te herkennen als hoogbegaafd.

Als ze niet gezien worden en dus geen passend aanbod krijgen, kunnen ze niet de vaardigheden ontwikkelen die ze nodig hebben om op te groeien tot evenwichtige volwassenen. En stel je eens voor hoe het voor ze is om zich de hele dag voor te doen als iemand die ze in de kern niet zijn. Niet alleen kost dat enorm veel energie, echt gelukkig kan je dan ook niet zijn.

2. Zelfbeeld en zelfvertrouwen: Daarnaast gun je alle kinderen dat ze een positief zelfbeeld en voldoende zelfvertrouwen kunnen ontwikkelen. Bij hoogbegaafde kinderen verloopt ook de ontwikkeling van het zelfbeeld sneller en het begint al op jongere leeftijd. Veel van het zelfbeeld ontwikkelen ze door de feedback die ze uit hun omgeving krijgen. Het is hiervoor belangrijk dat hun omgeving ze ziet met al hun talenten (en uitdagingen), zodat ze passende feedback krijgen, wat positief bijdraagt aan het ontwikkelen van een realistisch zelfbeeld en goede zelfkennis.

3. Motivatie en zelfstandigheid: Ook kunnen hoogbegaafde kinderen veel dingen al eerder dan hun leeftijdsgenoten. Voor jou als ouder is dit soms lastig omdat je (het gevoel hebt dat je) vreemd aan word gekeken als jij je kind meer laat doen, meer uitleg geeft, meer laat meepraten in besluitvorming etc. 

Toch is het heel belangrijk dit te doen. Als deze kinderen de kans krijgen zoveel mogelijk zelf te doen, ontwikkelen ze aanzienlijk meer zelfvertrouwen dan wanneer ze die kans niet krijgen. Want juist de complimenten op de moeilijke dingen die je doet, hebben zoveel meer impact dan de complimenten op de dingen waar je weinig moeite voor deed.

Wat als je niet vroeg (genoeg) hebt gesignaleerd?

Het is altijd het goede moment om het beter te doen.

Wees niet bang dat je te laat bent. Natuurlijk is het heel vervelend dat je er pas op latere leeftijd achter komt dat je kind hoogbegaafd bent (misschien twijfel je inmiddels ook wel over jezelf).

Zeker als je er achter komt doordat je kind niet gelukkig is, er problemen zijn om school of in de sociale context. Dat had je heel graag willen voorkomen. Maar vanaf nu kan je wel zorgen dat het elke dag een stapje beter gaat.

Veiligheid staat hierbij voorop. Als het kind zich niet veilig voelt in een omgeving, zal het vanuit stress reageren. Dit is geen goed uitgangspunt. Dus zorg dat de situatie die stress geeft ook werkt aan een oplossing. Zodat de factoren uit het meerfactorenmodel in balans zijn.

Praktische tips voor ouders

1. Psycho-educatie:

Psycho-eductie, je kind leren wat hoogbegaafdheid is en hoe hij/zij er met vertrouwen mee om kan gaan, kan erg helpend zijn. Als ze zichzelf beter leren kennen, begrijpen ze beter waar bepaalde gevoelens en gedragingen vandaan komen. Dan kunnen ze vaak met meer zelfcompassie naar zichzelf kijken. Daarnaast ervaren ze dat er meer kinderen zijn zoals zij, want als er modellen, theorieën, boeken, … over zijn, dan zijn ze toch niet zo gek of raar als ze misschien dachten.

Het kan helpen om een boek te lezen met je kind. Denk dan bijvoorbeeld aan:

Ben jij een cheetah?

https://www.cheetahboek.nl/Cheetah

Hoogbegaafd, nou en?

https://www.bol.com/nl/nl/p/hoogbegaafd-nou-en/1001004002380754

Slimme Rick

https://www.bol.com/nl/nl/f/slimme-rick/9200000005531633

2. Zoek peercontact:

Het is essentieel voor hoogbegaafde kinderen dat ze ontwikkelingsgelijken tegen komen. Ze kunnen dan ervaren dat er ook kinderen zijn waar ze zich wel direct in herkennen, waar het contact als vanzelf gaat en zien dat deze kinderen blij worden van hetzelfde en worstelen met vergelijkbare zaken.

Zelf vonden wij peercontact, voor onze zoon en voor mezelf, via Oudervereniging Pharos.

Pharos, vereniging van ouders van hoogbegaafde kinderen.

http://pharosnl.nl

Andere organisaties zijn o.a.:

Choochem, vereniging ter ondersteuning van hoogbegaafde christenen in kerk, school en samenleving. www.choochem.nl

Peers2play, stichting die ten doel heeft hoogbegaafde kinderen in contact te brengen met ontwikkelingsgelijken.

http://peers2play.nl

3. Let op jezelf:

Het is ook belangrijk om te kijken naar de situatie thuis. Vaak uit het niet lekker in zijn vel zitten zich in (ongewenst) gedrag. Dit kan als ouders een enorme belasting zijn, waardoor je het soms echt even niet meer weet en je je totaal uitgeput voelt. Als eerste is het dan ook belangrijk om goed voor je zelf te zorgen, extra rustmomenten in te bouwen en bij te tanken. Dit is niet egoïstisch, maar noodzakelijk. Daarnaast leef jij zo voor hoe je kind later ook goed voor zichzelf kan zorgen.

Je eigen kennis vergroten

Ik ging nog naar school met de verwachting dat als ik het woord hoogbegaafd zou noemen dat iedereen dan aan de slag zou gaan. Helaas weet ik inmiddels dat hoogbegaafdheid slechts een heel klein deel is van de opleiding van leraren. Gelukkig zit er wel vooruitgang in, maar in de meeste gevallen zal je als ouder zelf ook actief mee moeten denken. Het helpt dan als je zelf meer kennis hebt.

Fijne boeken om te lezen zijn:

Hoogbegaafd, als je kind (g)een Einstein is – Tessa Kieboom

https://www.bol.com/nl/nl/p/hoogbegaafd/9200000009814635/?Referrer=ADVNLGOO002008J-S–9200000009814635&gad_source=1&gclid=Cj0KCQjwm5e5BhCWARIsANwm06gUINZ4YTjtcUlVDOURMrif6xb5BXSK-_-VMZjFKxB2C9d86HXVmxYaAuyJEALw_wcB

De 7 uitdagingen – Tijl Koenderink

https://www.bol.com/nl/nl/f/de-7-uitdagingen-deel-een-praktisch-handboek-voor-leerkrachten-in-het-bo-en-vo/9200000002914067

De begeleiden van hoogbegaafde kinderen – James T. Webb

https://www.bol.com/nl/nl/p/de-begeleiding-van-hoogbegaafde-kinderen/9200000128126975/?bltgh=gHMqF-ABD0WkIcAN4rxC8g.2_6.7.ProductTitle

Ik twijfel nog!

Weet je nog niet zeker of je kind hoogbegaafd is of dat er sprake is van een ontwikkelingsvoorsprong?

De checklist ontwikkelingsvoorsprong kan hierbij helpen. Hier heb ik een aantal zaken op een rijtje gezet die je helpen om inzicht te krijgen in de kenmerken van hoogbegaafdheid in de vroege ontwikkeling. Je ontvangt hem als je je aanmeld voor de nieuwsbrief.

Het is ook leuk om te kijken wat je gezien hebt bij je baby/peuter/kleuter als hij nu al groter is. Mogelijk herken je dan dingen met terugwerkende kracht en kan dat je helpen in je verdere zoektocht.

Wanneer vertel je dat je kind hoogbegaafdheid is?

Het kan heel lastig zijn om voor het eerst uit te spreken dat jij denkt dat je kind hoogbegaafd is (of een ontwikkelingsvoorsprong heeft). Sommige ouders omschrijven het als uit de kast komen. Als jij het gevoel hebt dat je kind helemaal lekker gaat, dan is er misschien nog niet direct noodzaak en kan je zelf eerst nog even wennen aan het idee, wat meer informatie en vertrouwen verzamelen.

Zit je kind niet lekker in zijn vel? Spreek je dan zo snel mogelijk uit bij iemand die kan helpen.

En die twijfel, die blijft altijd! Ook als ze ouder worden. Zelfs als er een IQ test ligt. Vertrouw hierin vooral je gevoel. Jij kent je kind het best!

Lees verder: