Asynchrone ontwikkeling: Begrijp de uitdagingen en mogelijkheden van hoogbegaafde kinderen

Door: Mineke op 11 november 2024

Als we denken aan hoogbegaafde kinderen, denken we aan hun bovengemiddelde capaciteiten en het feit dat ze voor lopen in hun ontwikkeling. Wat vaak leidt tot de veronderstelling dat hun ontwikkeling op alle fronten sneller verloopt. Maar die aanname klopt niet. Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen zich asynchroon: waarbij bijvoorbeeld de cognitieve ontwikkeling voorloopt, de fysieke ontwikkeling past bij de kalenderleeftijd en de emotionele ontwikkeling zijn eigen tempo volgt. Dit kan voor veel verwarring en innerlijk conflict zorgen, zowel voor het kind zelf als voor de omgeving.

Wat is Asynchrone ontwikkeling?

Bij asynchrone ontwikkeling ontwikkelen verschillende gebieden van het kind zich op uiteenlopend tempo. Een hoogbegaafd kind van tien jaar kan bijvoorbeeld denken op het niveau van een zestienjarige, maar nog steeds de motorische vaardigheden van een tienjarige hebben en de emotionele ontwikkeling van een achtjarige laten zien. Deze mix van leeftijden en ontwikkelingsniveaus binnen één kind kan verwarrend zijn en leiden tot een voortdurend innerlijk conflict.

Dit kan zich uiten in frustratie en emotionele uitbarstingen. Ook bij jou als ouder of bij de leerkracht kan dit tot frustratie en onbegrip leiden. Als ouder sta je er soms van te kijken hoe goed je kind iets verbaal kan verwoorden, maar toch emotioneel overstuur raakt of moeite heeft met het uitvoeren van de taak die zojuist in geuren en kleuren besproken is. Ook in de klas kan het zorgen voor verwarring. Zeker als de hoogbegaafdheid zich op school minder laat zien, kan deze asynchrone ontwikkeling gezien worden als ‘bewijs’ dat je kind helemaal niet zo slim is.

Gebieden van asynchrone ontwikkeling

Er zijn verschillende gebieden waarin de asynchrone ontwikkeling bij hoogbegaafde kinderen duidelijk zichtbaar is:

1. Cognitief: Hoogbegaafde kinderen lopen vaak ver voor op hun leeftijdsgenoten op cognitief gebied. Ze kunnen complexere problemen aan, hebben creatieve ideeën en zijn geïnteresseerd in onderwerpen die je niet verwacht bij een kind van die leeftijd.

2. Motorisch: Op fysiek vlak ontwikkelen hoogbegaafde kinderen zich doorgaans volgens hun kalenderleeftijd. Terwijl hun brein in staat is om gecompliceerde plannen te maken, kan hun lichaam nog niet meedoen. Zo kan een kind bijvoorbeeld precies weten hoe het een schilderij wil maken, maar ontbreekt de fijne motoriek om het daadwerkelijk uit te voeren.

3. Emotioneel: Dit is misschien wel het meest complexe aspect. Terwijl hoogbegaafde kinderen vaak al heel volwassen onderwerpen begrijpen, moeten ze deze complexe informatie verwerken met de emotionele vaardigheden die passen bij hun eigen leeftijd. Dit kan leiden tot gevoelens van overweldiging of zelfs intense frustratie wanneer ze de problemen waar ze over nadenken niet kunnen oplossen.

4. Verbaal: Veel hoogbegaafde kinderen hebben een snelle taalontwikkeling. Ze zijn al jong verbaal sterk en laten dit zien door heel vroeg te beginnen met praten of juist ineens complete volzinnen te laten horen. Naarmate ze ouder worden blijft de complexiteit van de zinsopbouw en de gebruikte woorden opvallend. Deze ontwikkeling verloopt dus sneller dan die van hun leeftijdsgenoten.

5. Sociaal: Hoogbegaafde kinderen lopen voor op hun leeftijdsgenoten hierin. Ze hebben meer inzicht in de sociale context. Ze hebben een groter begrip van vriendschap, waarin ze loyaal en trouw laten zien.

Sociaal- emotioneel zwak?

Een veel gehoorde misvatting is dat hoogbegaafde kinderen sociaal-emotioneel zwak zijn.

Sociale cognitie is gekoppeld aan de cognitieve ontwikkeling. De stelling dat veel hoogbegaafde kinderen sociaal-emotioneel achterlopen, klopt dan ook niet. Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen zich juist vaak snel en sterk op sociaal gebied. Ze doorzien sociale situaties goed, zijn meesters in het inschatten wat er van ze verwacht wordt in de sociale context en weten zich feilloos aan te passen. Ze hebben grote verwachtingen van vriendschappen. En je kan al op jonge leeftijd bijna volwassen gesprekken met ze voeren, waarin ze heel goed hun eigen beleving kunnen delen, diepgaande vragen kunnen stellen ne goed getimede humor toe kunnen voegen.

De emotionele ontwikkeling is niet gekoppeld aan cognitie. Wat betekent dat hoogbegaafde kinderen niet standaard sneller ontwikkelen op dit gebied. Maar het betekent ook niet dat ze zich langzamer ontwikkelen. Ze ontwikkelen zich passend bij de leeftijd.

Aandachtspunten hierbij zijn:

• Het zien van grote emoties bij hoogbegaafde kinderen kan verklaard worden vanuit de emotionele gevoeligheid en intensiteit die zo kenmerkend is voor hoogbegaafde kinderen,
• Er wordt in veel gevallen een groter beroep gedaan om de emotieregulatie van hoogbegaafde kinderen, doordat ze zich vaak in een omgeving bevinden waarin weinig gelijkgestemden zijn,
• Emotieregulatie is een vaardigheid die te trainen is.

Het gevaar van overschatting

Een veelvoorkomende uitdaging bij het opvoeden van hoogbegaafde kinderen is overschatting. Omdat deze kinderen vaak heel goed kunnen verwoorden wat ze denken en voelen, kan het voor ouders en leerkrachten moeilijk zijn te begrijpen waarom het kind bepaalde taken niet kan uitvoeren. Dit leidt vaak tot de misvatting dat als het kind iets niet doet, het komt doordat het niet wil, in plaats van dat het simpelweg niet kan.

Uitspraken zoals “Je kunt het wel als je het maar wilt” kunnen frustrerend en schadelijk zijn. Het is belangrijk om te begrijpen dat hoogbegaafde kinderen soms gewoon de vaardigheden nog niet hebben om hun ideeën uit te voeren, ondanks hun vermogen om ze onder woorden te brengen.

Wat kan je als ouder doen?

Als ouder is het cruciaal om begrip en geduld te tonen. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak hulp en ondersteuning nodig bij hun fysieke en emotionele ontwikkeling. Hieronder een paar suggesties:

– Wees bewust van hun ontwikkelingsniveau: Probeer in te schatten waar jouw kind staat op de verschillende ontwikkelingsgebieden. Dit kan je helpen om beter te begrijpen waarom ze op bepaalde vlakken vooruitlopen, terwijl ze op andere vlakken gedrag passend bij hun kalenderleeftijd laten zien of zich langzamer ontwikkelen dan leeftijdsgenoten.

– Bied ondersteuning waar nodig: Vooral op motorisch vlak kunnen kinderen hulp nodig hebben om hun lichaam mee te laten komen met hun brein. Denk hierbij aan het oefenen van fijne motoriek of het aanbieden van hulpmiddelen om fysiek uitdagende taken te vereenvoudigen.

– Help met het reguleren van emoties: Omdat hoogbegaafde kinderen vaak gevoeliger zijn, kunnen emoties hen soms overweldigen. Help ze met tools om hun emoties te reguleren en creëer een veilige omgeving waarin ze deze emoties kunnen uiten zonder oordeel.

– Wees mild bij frustratie: Wanneer een kind zich overweldigd voelt of gefrustreerd raakt, is het belangrijk om niet te snel te oordelen. Probeer te begrijpen wat er aan de hand is en bied ondersteuning waar nodig. Dit kan veel innerlijke stress verlichten.

Conclusie

Het opvoeden van een hoogbegaafd kind is uitdagend, maar door te begrijpen hoe hun ontwikkeling werkt en hen te ondersteunen op de juiste vlakken, kun je hun innerlijke conflicten helpen verlichten. Asynchrone ontwikkeling vraagt om geduld, begrip en een milde benadering. Vergeet niet: ook al kunnen ze denken en praten als een zestienjarige, uiteindelijk zijn het gewoon kinderen die leeftijdsadequaat gedrag laten zien.

Lees verder: